Μετρό Θεσσαλονίκης - βατήρας για το μέλλον και όχι τερματικός της σταθμός. Οκτώ σκέψεις με αφορμή την πανηγυρική έναρξη

   

   

    Μέρα χαράς για την όμορφη πόλη μας. Εγκαινιάζεται ένα σημαντικότατο έργο υποδομής, ελπίζουμε όλοι σε μια καλύτερη καθημερινότητα, σε καλύτερη αναπτυξιακή προοπτική. Με αφορμή τα εγκαίνια παραθέτω οκτώ μικρές σκέψεις μου 

1. Το Μετρό Θεσσαλονίκης είναι πολλά περισσότερα από μια συγκοινωνιακή υποδομή της πόλης. Η ολοκλήρωση και η λειτουργία του είναι ένα σημαντικό ουσιαστικό αλλά και συμβολικό βήμα εκσυγχρονισμού που δυνητικά μπορεί να βγάλει την πόλη από ένα ιδιότυπο τέλμα και να δείξει ότι υπάρχει ένας άλλος δρόμος. Αυτός των υποδομών, των μεγάλων έργων, της επίλυσης σημαντικών προβλημάτων ( μετακίνηση). Με δυο λόγια το Μετρό μπορεί ( και πρέπει) να γίνει ένας βατήρας για το αναγκαίο άλμα στο μέλλον.

2.   2. Είναι μικρό και ακριβό; Ναι, αλλά είναι η αρχή του έργου – όλα από κάπου ξεκινάν και δημιουργούν την ανάγκη συνεχούς επέκτασης. Προτεραιότητα η επέκτασή του στη δυτική πλευρά της πόλης και μετά προς το αεροδρόμιο. Όχι επέκταση αόριστα και γενικά αλλά με χρονοδιαγράμματα, μελέτες, ορατό ορίζοντα. Άλλωστε η εμπειρία πολλών αντίστοιχων συστημάτων ανά τον κόσμο – και στην Αθήνα-  δείχνει ότι η επέκταση του μετρό είναι ( και πρέπει να είναι) συνεχής.

3.    3. Οι παλινωδίες και οι καθυστερήσεις είχαν σημαντικό κόστος για την πόλη. Συμπυκνώνουν όλη την νεοελληνική παθογένεια αλλά και την ιδιάζουσα βορειοελλαδίτικη version της που εν πολλοίς οφείλεται στον έντονο αθηνοκεντρισμό. Όμως πρέπει να ξεφύγουμε από αυτό το σχήμα που για άλλους είναι δικαιολογία, για άλλους μόνιμη επωδός και αντικειμενικά μια πραγματικότητα που αποδυναμώνει την ελληνική περιφέρεια. Η επιτυχία της Θεσσαλονίκης πρέπει να καταστεί αίτημα με εθνικά και όχι τοπικά χαρακτηριστικά γιατί ακριβώς μια επιτυχημένη Θεσσαλονίκη είναι η υπαρκτή δίοδος εξωστρέφειας σε μια τεράστια περιοχή που αναπτύσσεται δυναμικά – αυτήν την Κεντρικής αλλά και Ανατολικής Ευρώπης. Με το Μετρό σε λειτουργία πρέπει να εμπεδωθεί αυτό το σχήμα που θέλει τη Θεσσαλονίκη να παίζει τον ρόλο εκείνο που αντικειμενικά μπορεί να παίξει. Να συμπαρασύρει όλη την Μακεδονία σε μια άλλη αναπτυξιακή πορεία. Με δυο λόγια ο ορίζοντας της Θεσσαλονίκης είναι βορειότερα αυτής και όχι νότια. Δεύτερος πόλος ανάπτυξης σημαίνει βάθος στο ελληνικό ΑΕΠ, εξωστρέφεια, γεωπολιτική αναβάθμιση κοκ.  

4.      4. Το Μετρό Θεσσαλονίκης μπορεί να γίνει αφετηρία για μια άλλη – εμφανώς καλύτερη αντίληψη και διαχείριση για τον δημόσιο χώρο και τις δημόσιες υποδομές. Η αρτιότητά του, η λειτουργικότητά του, η τεχνολογική του πρωτοπορία το καθιστούν επιβλητικό. Πρέπει να κερδίσει τον σεβασμό, την φροντίδα και την μέριμνα όλων – υπευθύνων αλλά και χρηστών- και να εγκαθιδρύσει μία διαφορετική αντιμετώπιση των δημοσίων πραγμάτων. Για την ώρα θα είναι ένα θύλακας ευταξίας, ομορφιάς και λειτουργικότητας σε ένα περιβάλλον που καθημερινά υποβαθμίζεται. Όμως ελπίζουμε βάσιμα η στάση μας απέναντί να βελτιώσει την στάση που επιφυλάσσουμε σε όλα τα υπόλοιπα.

5.    5. Το Μετρό Θεσσαλονίκης επαναφέρει την κουλτούρα των μεγάλων έργων υποδομής. Μια αντίληψη για την ανάπτυξη που διεκόπη βίαια λόγω της χρεοκοπίας και έχει δημιουργήσει μια υστέρηση 15ετίας, την οποία καλούμαστε να γεφυρώσουμε, εάν θέλουμε να συγκλίνουμε με την προοδευμένη Ευρώπη. Πρέπει να ξεφύγουμε από την φθορά των μικρών - όχι γιατί δεν είναι σημαντικά. Είναι σημαντικά και τα μικρά και πρέπει και αυτά να γίνονται, να υλοποιούνται. Αλλά παράλληλα πρέπει να έχουμε αίσθηση των μεγεθών, του ιστορικού - γεωγραφικού - αναπτυξιακού ρόλου της πόλης. Πρέπει ο δημόσιος διάλογος και οι πολιτικές να κοιτούν πως θα αλλάξουμε πίστα και όχι πως θα σοβατίσουμε αυτήν που έχουμε σήμερα.

6.     6. Το Μετρό για τη Θεσσαλονίκη πρέπει να γίνει αφορμή και αφετηρία διεκδίκησης και σχεδιασμού και άλλων ίδιας κλίμακας υποδομών που στερείται η πόλη. Είναι το πρώτο – πρέπει να ακολουθήσουν και άλλα. Δεν έχουμε την πολυτέλεια αγρανάπαυσης και εφησυχασμού εάν θέλουμε η πόλη μας να παίξει έναν αναβαθμισμένο ρόλο στην ευρύτερη περιοχή. Εάν Θέλουμε δηλαδή η Θεσσαλονίκη στον παγκόσμιο ανταγωνισμό των πόλεων να έχει κάποια σοβαρή θέση και δυνατότητα πρέπει να προχωρήσουν αποφασιστικά και άλλες μεγάλες παρεμβάσεις. Ειδάλλως αντί να συγκρινόμαστε με άλλες ευρωπαϊκές (μετρίου μεγέθους) πόλεις και με βαλκανικές και ανατολικοευρωπαϊκές πρωτεύουσες κρατών, θα συγκρινόμαστε με ελληνικές περιφερειακές πρωτεύουσες νομών. Ή θα κοιτάξουμε στα μάτια Βελιγράδι, Σόφια, Βουκουρέστι ή το Κιλκίς, τη Δράμα και την Καβάλα. Αν κάνουμε το πρώτο θα ευνοηθούν έμμεσα και οι δεύτερες.

7.   7. Η συγκοινωνία, οι μετακινήσεις και τα μέσα σταθερής τροχιάς είναι η μόνη σοβαρή ευρωπαϊκή επιλογή που πέραν των προφανών – χρόνος, χρήμα, ατμοσφαιρική ρύπανση κοκ – ωφελούν και την κοινωνική συνοχή. Είναι ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης, γεωγραφικής ισορροπίας και αποφυγή εμπέδωσης πολιτών διαφορετικών κατηγοριών. Για αυτό πρέπει το Μετρό να φτάσει και στα δυτικά όπου διαβιούν 400.000 πολίτες και μάλιστα δημογραφικά οι νεότεροι του πληθυσμού.

8.     8. Με το Μετρό Θεσσαλονίκης μετατρέπεται η Ιστορία της πόλης σε απτό – ορατό – υλικό περιβάλλον. Γνωρίζουν όλοι – εμείς οι κάτοικοί της πρωτίστως- το μεγάλο ιστορικό αποτύπωμα της πόλης καθώς οι σταθμοί – μουσεία που έχουμε πλέον στη διάθεσή μας είναι ζωντανά μνημεία αυτών που μέχρι χτες διαβάζαμε μόνο στα βιβλία ή δυο τρεις ξέμπαρκες εκκλησίες και τα υπολείμματα των τειχών της πόλης μας προσπαθούσαν ανεπιτυχώς να κρατήσουν ζωντανή. Την αντίληψη ότι η πόλη μας, με 2.300 χρόνια ιστορίας ήταν πάντοτε πόλη. Δεν εξέπεσε ποτέ από ιδρύσεως σε χωριό ή οικισμό και σχεδόν πάντοτε είχε μια σημαίνουσα σημασία σε κάθε αυτοκρατορία, σε κάθε ιστορική φάση ανά τους αιώνες. Και αυτό το μεγάλο ιστορικό έρμα της μπορεί και πρέπει να γίνει σημείο εκκίνησης. Ειδικά για την βυζαντινή παράδοση, η Θεσσαλονίκη είναι η πιο βυζαντινή πόλη μετά την Πόλη και αυτό οφείλουμε να το αναδείξουμε και να το αξιοποιήσουμε.

 

Η νίκη Τραμπ και οι νέες προτεραιότητες για την ΕΕ, άρθρο στην Huffigtonpost

Η νίκη του Ντόναλτ Τραμπ είναι πλέον χρονικά πίσω μας – οι επιπτώσεις όμως είναι μπροστά μας. Χωρίς πολλούς και μεγάλους αξιολογικούς ισχυρισμούς, η νίκη αυτή (μας) προδιαθέτει για σημαντικές αλλαγές σε πλείστα όσα πεδία απασχολούν τις δυτικές κοινωνίες,  την παγκόσμια αρχιτεκτονική ασφάλειας, την ασθμαίνουσα ήδη παγκοσμιοποίηση και την οικονομική ορθοδοξία Οι αλλαγές αυτές όμως αφορούν και επηρεάζουν κυρίαρχα και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι αναλύσεις για τις αιτίες του συγκεκριμένου εκλογικού αποτελέσματος είναι εκ των πραγμάτων σύνθετες και παρά περί τις αντιθέτου διακηρύξεις, ενέχουν στοιχεία υποκειμενικότητας. Τους επόμενους μήνες σίγουρα θα υπάρξουν πιο συστηματικές επεξεργασίες που θα ρίχνουν φως και θα συμπληρώσουν με επάρκεια (ή θα ανατρέπουν) τις αρχικές εκτιμήσεις.

Για εμάς στην άλλη πλευρά του ατλαντικού, στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα πράγματα είναι κάπως πιο ξεκάθαρα και σε αυτό συμφωνούν όλοι – ακόμα και όσοι διαφωνούν στην προσέγγιση του εκλογικού αποτελέσματος των Η.Π.Α. Όλοι συμφωνούν ότι ως έχει, η Ε.Ε δεν μπορεί να προχωρήσει – εκτός αν και διακηρυκτικά αποδεχθεί την παγκόσμια υποβάθμισή της και έναν ρόλο τριτοτέταρτου παίκτη στην πλανητική σκακιέρα. Διακηρυκτικά, γιατί ουσιωδώς φαίνεται ότι την έχει αποδεχθεί. Αυτή βέβαια η συζήτηση και ο προβληματισμός μόνο νέα δεν είναι, καθώς τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια τείνει να μετατραπεί σε μία σταθερά όσων μιλούν ακόμα για την Ευρώπη.

Όλοι το νιώθουν, το αισθάνονται, το καταλαβαίνουν και προβληματίζονται. Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποχωρεί.  Σωρεία στατιστικών δεδομένων, οικονομικών δεικτών αλλά και διάφορες εξελίξεις το πιστοποιούν. Εσχάτως ο προβληματισμός αυτός παίρνει και την μορφή Εκθέσεων και Εισηγητικών Κειμένων προς την Ε.Ε από τις πλέον συστημικές φωνές, με τεχνοκρατικό backround αλλά και βαθιά ιστορικοπολιτική αίσθηση του χρόνου και των μεγεθών. Αναφέρομαι στην Έκθεση Ντάγκι στις αρχές του φθινοπώρου και λίγο νωρίτερα στην αντίστοιχη Έκθεση Λέττα – και οι δύο Ιταλοί, από τον ευρωπαϊκό νότο και αυτό ίσως έχει μια σημασία.

Όλοι λοιπόν το βλέπουν, συμφωνούν στη διάγνωση, διάφορες θεραπείες τίθενται και κατατίθενται αλλά γιατρός δεν υπάρχει. Μάλλον πιο σωστά αυτός που πρέπει να παίξει τον ρόλο του γιατρού – οι ευρωπαϊκές ηγεσίες δηλαδή – ή δεν θέλουν, ή δεν μπορούν.

Θα αλλάξει η κατάσταση στην Ευρώπη αν αλλάξει κατεύθυνση η πολιτική των Η.Π.Α λόγω του νέου προέδρου; Συνιστά αυτή η πιθανολογούμενη μεταβολή ισχυρή αφορμή και πρόκριμα αλλαγών; Κατά πόσο μπορούν οι πολιτισμικοί δεσμοί των δύο πλευρών του Ατλαντικού που προϊόντος του χρόνου μετασχηματίστηκαν σε ένα  θεσμικό οικοδόμημα πλανητικής εμβέλειας να διατηρηθούν αλώβητοι εάν ένα μέρος – το ισχυρότερο – αλλάξει ρότα;

Αλλά ακόμα και αν οι Η.Π.Α δεν αλλάξουν πλεύση, αυτό σημαίνει ότι η Ευρώπη μπορεί να παραμείνει ως έχει;  Από το 95% της παραγωγικότητας των Η.Π.Α προ 30ετίας πέσαμε στο 80%. Το ΑΕΠ της Ε.Ε το 2008 ήταν οριακά μεγαλύτερο των Η.Π.Α και σήμερα η οικονομία τους είναι σχεδόν 50% μεγαλύτερη από την ευρωπαϊκή (χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο). Η οικονομία της ευρωζώνης αναπτύχθηκε περίπου 6% τα τελευταία 15 χρόνια, σε όρους δολαρίου, σε σύγκριση με το 82% για τις ΗΠΑ. Το ευρωπαϊκό τεχνολογικό τοπίο κυριαρχείται από αμερικανικές εταιρείες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκτιμήσει ότι η Ευρώπη θα χρειάζεται 620 δισ. ευρώ σε ιδιωτικές κυρίως επενδύσεις κάθε χρόνο έως το 2030 και περαιτέρω 125 δισ. ευρώ δισ. ευρώ ετησίως στη συνέχεια έως το 2040 ώστε να κλείσει το τεχνολογικό χάσμα με τις ΗΠΑ και να γίνει η Ευρώπη πιο «αυτοδύναμη». Στην πανδημία οικονομικά οι Η.Π.Α τα πήγαν καλύτερα όπου τα δημοσιονομικά μέτρα ανήλθαν σε περίπου 25% του ΑΕΠ στις ΗΠΑ, σε σύγκριση με το 11% κατά μέσον όρο στις μεγάλες οικονομίες της Ευρωζώνης. Ο πόλεμος στην Ουκρανία αφαίρεσε την επιλογή φθηνής ενέργειας καθότι είμαστε καθαρός εισαγωγέας ενώ οι απέναντι όχι.

Νέες προτεραιότητες – ισχυρή πολιτική βούληση – ηγεσία.

Αυτό είναι το τρίπτυχο που πρέπει να εμπεριέχεται στην όποια αντίδρασή μας. Έχουμε λόγους να είμαστε ανήσυχοι αλλά και αισιόδοξοι, αρκεί αυτή μας η αισιοδοξία να μην μετατραπεί σε εφησυχασμό. Η ιστορία μας έχει δείξει ότι η Ε.Ε μαθαίνει από τις κρίσεις και βελτιώνεται. Η πρόκληση αυτή τη φόρα – και όχι λόγω Τραμπ – είναι ιστορικών μεγεθών. Χρειαζόμαστε τεράστιες επενδύσεις σε συγκεκριμένους κλάδους, μεγάλη οικονομική ενοποίηση σε κεφαλαιαγορές και χρηματαγορές, ενοποίηση βιομηχανικής πολιτικής και αμυντικής βιομηχανίας,  κοινό χρέος (ευρωομόλογα) και μια σειρά τέτοιας κλίμακας και στόχων πολιτικές. Για το τέλος παραθέτω μια φράση συζήτησης με φίλο από Βρυξέλες : «Η επόμενη μεγάλη μάχη είναι να ανακτήσει η πολιτική τα ηνία γιατί μου φαίνεται ότι η Ε.Ε είναι staff driven». Ας ελπίσουμε δηλαδή να μην μετατραπεί η πολιτική διεύθυνση της Ένωσης σε ένα Κ.Κ.Σ.Ε και να μπορεί να διαβάσει καλύτερα τους καιρούς και την ιστορική ανάγκη.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην Huffigtonpost στις 20/11/2024 : ΕΔΩ
 

Λούνα Παρκ, άρθρο στην εφημερίδα ΠΟΛΙΤΙΚΗ της 8/9/2024

 

 Η τραγωδία του Πευκοχωρίου με τον θάνατο του νεαρού σε χώρο αναψυχής κατ’ ευφημισμό λούνα παρκ, ξεσκεπάζει με έναν τραγικό τρόπο μια αποκρουστική πραγματικότητα. Όλα στον αυτόματο πιλότο, όλα εκ των υστέρων, κανένα σχέδιο, κανένας έλεγχος, καμία πρόνοια για το ύψιστο αγαθό της ζωής.

Εάν δεν μπορούμε να επιβάλλουμε πρόνοια για τη ζωή, έχει αξία να μιλήσουμε για βιώσιμη ανάπτυξη, για περιβαλλοντική ισορροπία, για αναγκαίες υποδομές και αλλαγή παραγωγικού υποδείγματος; Εάν ο καθείς μπορεί να στήσει, να ρευματοδοτήσει, να λειτουργήσει ό,τι θέλει, όπως το θέλει, όπου θέλει, έχει νόημα να μιλήσουμε για κυκλική οικονομία, αφαλάτωση, σχέδια εκκένωσης, συλλογή βρόχινου νερού, φυσικές μπαταρίες με αντλιοστάσια, φωτοβολταϊκά και ηλιακούς στις στέγες; Εάν το δόγμα είναι «βαράτε βιολιντζίδες είναι αρχοντικός ο 3μηνος καλοκαιρινός γάμος» έχει αξία να προσπαθήσουμε για κάτι πιο αξιοπρεπές;

Και ας περάσουμε σε πιο θεσμικές συζητήσεις – αγγίζουν τον Καλλικράτη.  Ένας δήμος που ψηφίζουν κάτι λιγότερο από 10.000 πολίτες και έχει διαμορφώσει μια ανάλογης κλίμακας και ποιότητας μηχανισμό και διοικητική μηχανή, που διοικείται από ένα πολιτικό προσωπικό ανάλογου βεληνεκούς και ικανοτήτων μπορεί να ανταπεξέλθει στις ανάγκες 500 και 600 χιλιάδων επισκεπτών μέσα σε 100 μόλις ημέρες το χρόνο; Προφανώς όχι. Αυτή η τόσο απλή διαπίστωση οδήγησε το πολιτικό προσωπικό εκεί, σε μια αναζήτηση χείρας βοηθείας, σε μια αναδιοργάνωση, σε μια προσπάθεια έστω έγκαιρου σχεδιασμού; Προφανώς όχι.

Όταν όμως μαζεύονται τόσες αρνήσεις και ελάχιστες καταφάσεις τότε το αποτέλεσμα νομοτελειακά είναι μία χαβούζα. Σε αυτά τα χρόνια που ζούμε, ευτυχώς υπάρχει το διαδίκτυο και μαθαίνουμε ότι διάφορες χώρες ανά τον κόσμο συζητούν για ζητήματα όπως υπερτουρισμός, επαναρρύθμιση, βιωσιμότητα κ.ο.κ. Ας είμαστε για λόγους οικονομίας της συζήτησης και λόγους ρεαλισμού κάπως πιο επιεικείς. Εντάξει, η βιωσιμότητα, η περιβαλλοντική ισορροπία, η ύδρευση, η κυκλική οικονομία είναι ζητήματα κάπως πιο «μεγάλα» και σίγουρα πιο απαιτητικά.

Δικαιούμαστε όμως ως πολίτες να θέλουμε από έναν τέτοιο δήμο, από κάθε τέτοιο δήμο τα εξής απλά. Μπορείτε αντί για στίβες σκουπιδιών να βάλετε υπόγειους κάδους; Μπορείτε στην είσοδο και την έξοδο κάθε χωριού να δημιουργήσετε κάποιους στοιχειώδεις χώρους στάθμευσης έστω για τα λεωφορεία; Μπορείτε να κουρέψετε τα φυτά που πνίγουν αυτόν ακόμη τον παλαιό και στενό δρόμο που διατρέχει όλο το πρώτο πόδι της Χαλκιδικής; Μπορείτε να ενισχύσετε τον φωτισμό κατά μήκος του οδικού αυτού δικτύου; Μπορείτε να διασφαλίσετε με τεχνικά εμπόδια των 10 ευρώ ότι δεν θα κλείνει ο μοναδικός δρόμος από διπλοπαρκαρισμένα γιατί σε περίπτωση ανάγκης θα πεθάνουμε σαν τα ποντίκια; Διαγραμμίσεις; Πεζοδρόμια; Κάτι; Μπορούμε να κάνουμε μπάνιο χωρίς τραπεζοκαθίσματα μέσα ( κυριολεκτικά μέσα) στο κύμα; Μπορείτε, μέχρι να βρούμε όλοι μαζί λύση για το νερό να περιορίσετε τις νέες πισίνες ή να αναγκάσετε να συλλέγουν βρόχινο νερό; Μπορείτε να πραγματοποιήσετε έναν έστω τυπικό έλεγχο εγγράφων και πιστοποιητικών κατά τη φάση της αδειοδότησης; Μπορείτε να μην αφήνετε αεροπανό σε όλο το μήκος του 1^ου ποδιού της Χαλκιδικής; Απλά πράγματα, ατζέντα της δεκαετίας του 1980 δηλαδή, όχι τίποτε σύνθετο.

Μια απάντηση που θα έλεγε «όχι, δυστυχώς δεν μπορούμε» θα ήταν πιο τίμια και θα μας ανάγκαζε όλους να δούμε τί πρέπει να γίνει. Γιατί το ότι πρέπει κάτι να γίνει είναι ηλίου φαεινότερο. Όχι μόνον για να μη θρηνούμε θύματα, αλλά για να μην θρηνήσουμε σε πολύ λίγα χρόνια έναν τόπο εξαιρετικής ομορφιάς, βλέποντάς τον να μετατρέπεται σε χαβούζα πολυτελείας και σε ένα ιδιότυπο φαρ ουεστ.

 

 

Μικρές καθημερινές συμβουλές σε όσους ηγούνται, άρθρο στη Voria.gr 10/08/2024

Λίγο πολύ όλοι αναγνωρίζουμε τις δομικές αδυναμίες αυτού που λέμε «κρατικός μηχανισμός» με πολλά κοινά στοιχεία και σε ιδιωτικούς. Συμφωνούμε όλοι ότι χρειάζονται αποφασιστικά βήματα λειτουργικού εκσυγχρονισμού δομών και υποδομών. Γίνονται κατά καιρούς προσπάθειες βελτίωσης – άλλοτε πιο πυκνές και συστηματικές άλλοτε πιο χαλαρές και άλλοτε καθόλου.

Σε συστήματα που η δομή είναι αδύναμη, ξεπερασμένη, χαμηλών δυνατοτήτων, χωρίς αυτοματισμούς, χωρίς παραγωγικότητα, ο ρόλος των προσώπων βαραίνει ακόμη περισσότερο. Μοιραία λοιπόν ο ρόλος του ηγέτη γίνεται πολύ σημαντικός.

Αναζητούν όλοι τον «χαρισματικό ηγέτη» - στο συλλογικό φαντασιακό μετατρέπεται σε μια μορφή με ιδιαίτερες ικανότητες που θα μετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις ή θα μας οδηγήσει σε ένα λαμπρό μέλλον χωρίς τις κακοδαιμονίες που μας ταλανίζουν. Είναι λογική, αναμενόμενη και ανθρώπινη μια τέτοια σκέψη.

Η σύγχρονη ηγεσία χαρακτηρίζεται από ορισμένες ικανότητες και δεξιότητες που πρέπει να έχει αυτός που ηγείται.

Ενδεικτικά πρέπει :
-    Να διαθέτει την ικανότητα να ακούει και να συνθέτει - από πολλές και διαφορετικές πηγές πριν αποφασίσει.
-    Να έχει κάποια χαρίσματα στις διαπροσωπικές σχέσεις. Να κατανοεί τους ανθρώπους και τις ανάγκες τους. Να διαθέτει συναισθηματική νοημοσύνη.
-    Να επιλέγει συνεργάτες και να δημιουργεί ομάδες.
-    Να ξέρει πώς πρέπει να μιλήσει σε ορισμένες στιγμές. Να έχει κάποια ρητορική ικανότητα, να είναι σαφής αλλά συνάμα να «μιλά» και στις καρδιές των ανθρώπων, να μπορεί να διεγείρει το αξιακό τους σύστημα.
-    Να μπορεί να ξεχωρίσει πότε πρέπει να δράσει άμεσα και αποφασιστικά και πότε να δώσει χρόνο σε αναγκαίες επεξηγήσεις και ωρίμανση συνθηκών.
-    Να μπορεί να κινητοποιήσει πόρους, ενέργεια, δημιουργικότητα και να βάλει σε λειτουργία τη συλλογική ευφυΐα
-    Να έχει την ικανότητα να αναλύει μια περίπλοκη κατάσταση με όλες τις δυναμικές που αναπτύσσονται μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο και την ικανότητα να σχεδιάζει μια στρατηγική.
-    Να κατανοεί τα λάθη σε όποιο επίπεδο και αν έχουν γίνει (στρατηγικά ή τακτικά).
-    Να μην απαρνείται την πραγματικότητα ούτε να αναζητεί αποδιοπομπαίους τράγους.
-    Να μπορεί να προσαρμόζεται σε ένα συνήθως μεταβαλλόμενο περιβάλλον.

Και αν αυτός που ηγείται τα έχει όλα αυτά, σημαίνει ότι λύνουμε τα δομικά προβλήματα; Είναι τόσο απλό; Προφανώς και όχι. Έχουμε όμως ένα σταθερό σημείο εκκίνησης και κάπου να πατήσουμε. 

Αυτός που ηγείται, τις περισσότερες φορές βρίσκεται σε μια συνεχή πίεση. Ένα αδιάκοπο ποτάμι υποχρεώσεων και «πρέπει» πλημμυρίζει το καθημερινό του πρόγραμμα. Σε συνθήκες «πλημμύρας» όλα φαντάζουν σημαντικά, ισοϋψή και βαρύνουσας σημασίας. Δεν υπάρχει χρόνος για καθαρό μυαλό, για brainstorming, για στρατηγική, για τίποτε δημιουργικό. Όλα είναι «πολυτέλειες». Αν επιτρέψεις όμως σε αυτή την δυναμική των πραγμάτων να σε καταπιεί – αυτή η δυναμική των πραγμάτων θα σε καταπιεί. Θα χάσεις γρήγορα τον έλεγχο, θα σωρεύεις κόπωση, θα πυκνώνουν οι λανθασμένες επιλογές, οι χρόνοι αντίδρασης και τα αντανακλαστικά θα πέφτουν. Το ποτάμι «των πρέπει» θα φουσκώσει ακόμη περισσότερο και θα σε παρασύρει εκεί που εκβάλει.

Για αυτήν την κατάσταση χρειάζεται αντίδοτο.
-    Βάλε διαδικασίες, τακτικές συσκέψεις, απολογισμούς στοχοθεσίες. Μείνε πιστός στις διαδικασίες. Κράτα σημειώσεις – scripta manent
-    Φτιάξε το ημερήσιο πρόγραμμά σου όπως εσύ το θέλεις και όχι όπως σου βγαίνει και κράτα χρόνο για τον εαυτό σου, για να εργάζεσαι και να διεκπεραιώνεις τη δουλειά σου.
-    Διάλεξε προσεκτικά συνεργάτες και μοίρασε δουλειά σε αυτούς. Δώσε χώρο στη δημιουργικότητα και προσπάθησε να αξιοποιήσεις στο έπακρο τις δεξιότητές τους.
-    Προσπάθησε να διακρίνεις τη στρατηγική από την τακτική. Δεν είναι όλα τα ζητήματα σημαντικά – το 60% όσων φαντάζουν σημαντικά μπορούν να λυθούν δευτερευόντως.
-    Μάθε να ακούς όσους σου λένε τα άσχημα και όχι τα εύκολα – συνήθως οι πρώτοι έχουν δίκιο.
-    Φτιάξε ένα παράλληλο - αυτόνομο σύστημα πληροφόρησης και ενημέρωσης έξω από το δικό σου περιβάλλον εργασίας.
-    Αξιοποίησε μικρά χρονικά διαστήματα μόνο για δημιουργική συζήτηση.
-    Κράτα μερικές από τις δραστηριότητες που σε ευχαριστούν και νοηματοδοτούν τη ζωή σου. Ξεκούραση – διατροφή – εκγύμναση είναι εκ των ων ουκ άνευ.

Ο αγώνας είναι συνήθως μαραθώνιος και όχι σπριντ. Όλες αυτές οι οδηγίες – όσο εύκολες και αν ακούγονται – είναι πάρα πολύ δύσκολο να τηρηθούν. Αξίζει όμως αυτός που ηγείται να τις έχει πάντα κατά νου. Είναι μικρές συμβουλές που τον κρατούν γειωμένο στην πραγματικότητα και κοντά στις αντιλήψεις που έχει η κοινωνία, του δίνουν το πλεονέκτημα της καθαρής ματιάς και της στρατηγικής επιλογής.

 το άρθρο δημοσιεύτηκε 10/08/2024 στη Voria.gr

ΠΑΣΟΚ: Πέντε προϋποθέσεις ανάκαμψης, άρθρο στη Voria.gr 6/7/2024

Το ΠΑ.ΣΟ.Κ τη δεδομένη χρονική στιγμή έχει πέσει θύμα των προσδοκιών που καλλιέργησε. Η δεύτερη θέση στις ευρωεκλογές ήταν ένας ρητός και άρρητος, λογικός και σωστός στόχος που όμως δεν επιτεύχθηκε.

Από την άλλη η πορεία του είναι ανοδική και αυτό δεν είναι αμελητέο. Αυτό που έχει προκαλέσει τις εσωκομματικές εξελίξεις στο ΠΑ.ΣΟ.Κ, κατά την εκτίμησή μου, δεν είναι το εκλογικό αποτέλεσμα αυτό καθ’ αυτό, καθώς δεν είναι ένα αποτέλεσμα αρνητικό. Είναι η αγωνιά για την αδυναμία κεφαλαιοποίησης της διαφαινόμενης υποχώρησης των άλλων δύο κομμάτων του μικρού και καχεκτικού δικομματισμού των τελευταίων ετών. Και ο ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ στις εθνικές του 2023 αλλά και η Νέα Δημοκρατία στις ευρωεκλογές του 2024 έχουν υποστεί σημαντικό πλήγμα. Εκλογικά πλήγματα που φανερώνουν όχι μια απλή πρόσκαιρη δυσαρέσκεια αλλά μια συστηματική πλέον αναζήτηση εναλλακτικών επιλογών. 

Σε αυτήν λοιπόν τη θεωρητικά ευνοϊκή συγκυρία για το ίδιο, το ΠΑ.ΣΟ.Κ δεν τα κατάφερε αρκούντως. Ήταν ή είναι εύκολο να τα καταφέρει; Η απάντηση είναι όχι, είναι δύσκολο - είναι μια υπόθεση πολυπαραγοντική και υπάρχουν πολλές προϋποθέσεις. Έχει κάνει βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση; Ναι, έχει κάνει  συστηματικές προσπάθειες οργανωτικά και προγραμματικά με θετικά αποτελέσματα. Έχει επανατοποθετηθεί προγραμματικά στον άξονα αριστεράς και δεξιάς (προόδου και συντήρησης) και παρουσιάζει μια συνέπεια αρχών και στόχων. 

Τι είναι αυτό που του λείπει τότε; 

Πρώτον απαιτείται μια άλλη αντίληψη του ιστορικού και πολιτικού χρόνου. Στην πραγματική ζωή ενεργείς με βάση την ανάλυση περιβάλλοντος. Μπορεί η στρατηγική σου να είναι εκ των πραγμάτων του μακρού χρόνου όμως εάν οι συνθήκες το απαιτούν, επιταχύνεις. Τα παράθυρα ευκαιρίας δεν μένουν για πάντα ανοιχτά, το πολιτικό κενό μπορεί να καλυφθεί από άλλους παίκτες – ετοιμοπόλεμους και πιο αποφασισμένους από εσένα. Η μεταμνημονιακή και μεταπανδημική κατάσταση στη χώρα φωνάζει από μακριά ότι απαιτείται εδώ και τώρα μια εναλλακτική στην διαχείριση της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας από σημαντικά τμήματα της κοινωνίας. Η Νέα Δημοκρατία είχε την δική της διαχειριστική πρόταση που για σειρά ετών ήταν απολύτως κυρίαρχη. Στη δημοκρατία όμως χρειαζόμαστε τουλάχιστον δύο τέτοιες προτάσεις.

Δεύτερον, το ΠΑ.ΣΟ.Κ και λόγω της τρομακτικής του συρρίκνωσης από κόμμα του 45% σε κόμμα του 5% μετατράπηκε σε κλειστό club.Είναι λογικό όταν σου επιτίθενται όλοι και όλοι θέλουν να διαμοιράσουν τα ιμάτιά σου επί μία δεκαετία, εσύ να συσπειρώνεσαι, να μπαίνεις μέσα στα τείχη και να μετράς στρατιώτες και προμήθειες. Όταν όμως η πολιορκία λύνεται και έχεις επιβιώσει δικαιωμένος, αλλάζεις στρατηγική. Το ΠΑ.ΣΟ.Κ είναι ένα αυθεντικά προοδευτικό κόμμα με κλειστές όμως νοοτροπίες, τακτικές και λειτουργίες. Αδυνατεί να θυμηθεί πως είναι να τα ανοίγεις όλα, διόδους, πόρτες, γραφεία και να πηγαίνεις στον κόσμο, εκεί που ζει, εργάζεται, πονά και δυσκολεύεται. Η λειτουργία ενός κόμματος όμως είναι και πολιτικό ζήτημα. Άμεση μετακίνηση από το «κλειστό» στο «ανοιχτό». Δεν χρειάζεται να ανακαλύψει την πυρίτιδα – το έκανε τις δεκαετίες του 1970 -1980 – 1990, πρέπει να το θυμηθεί. «Ανοιχτό» σημαίνει σύνθεση, αξιοποίηση, απάλειψη εμποδίων εισόδου, συμμετοχή και λογοδοσία. «Ανοιχτό» από την κορυφή μέχρι τα «νύχια».

Τρίτον, κόμμα ή παράταξη; Το ΠΑ.ΣΟ.Κ σήμερα είναι κόμμα. Ο ιστορικός πολιτικός του ρόλος, το dna του, οι θύμισες που το πλαισιώνουν, του λένε «γίνε παράταξη». Αυτό σημαίνει ότι η πρότασή του οφείλει να είναι ευθέως ανταγωνιστική προς αυτήν την Νέας Δημοκρατίας, η απεύθυνσή του ευρεία και όχι περιορισμένη, οι θέσεις του και η τακτική του να έχουν ευρυχωρία και κρουστότητα. Ως ένα κόμμα – ακόμη και μεσαίου μεγέθους που θα δρα εξισορροπητικά ως μπαλαντέρ, το ΠΑ.ΣΟ.Κ δεν μπορεί να υπάρξει. Ένα τέτοιο κόμμα μπορεί να υπάρξει αλλά δεν θα είναι το ΠΑ.ΣΟ.Κ. Με αυτό αναμετριέται ο νυν πρόεδρος και αυτό υπόσχονται ότι θα κάνουν οι ανθυποψήφιοί του. 

Τέταρτον, για το ΠΑ.ΣΟ.Κ ο δρόμος της επιτυχίας περνάει μέσα από μια μαγική λέξη. Προσδοκία. Είναι δικό του ιστορικό και πολιτικό χρέος να δημιουργήσει ξανά μια κάποια προσδοκία. Όχι την προσδοκία του 1981 αλλά σίγουρα μια νέα «υπόσχεση». Όσοι απέχουν από τις εκλογές σταδιακά αυξάνονται από το 2009 – αποτέλεσμα της στενότητας του πολιτικού συστήματος. Είναι και αυτό ένα μεγάλο «πρέπει» για το ΠΑ.ΣΟ.Κ. Μια συνταγή μου έρχεται στο μυαλό – αυτή της τακτικής του Μπαρακ Ομπάμα το 2008 που βασίστηκε θεμελιωδώς στην κινητοποίηση. Ελπίδα, όραμα, αλλαγή – ή αλλιώς «πείτε κάτι για μένα, κάτι που να με αφορά και να με κάνει να ελπίσω».

Πέμπτο, ανισότητες. Ένα αυθεντικά σοσιαλιστικό/ σοσιαλδημοκρατικό κόμμα που διαβάζει σωστά την εποχή και βλέπει τις (με ευρωπαϊκούς όρους) κόκκινες περιοχές του ευρωπαϊκού χάρτη να μαυρίζουν, οφείλει να δώσει μια πειστική απάντηση στο οξύ κοινωνικό ζήτημα. Οι εισοδηματικές ανισότητες είναι το μείζον ζήτημα που πρέπει να απαντηθεί επίσης εδώ και τώρα. Αναδιανομή πλούτου, ευκαιριών, ισχύος και αλλαγή προτεραιοτήτων. Σαφής ατζέντα δεσμεύσεων με πρώτο ζήτημα αυτό – το κοινωνικό. Όλα τα άλλα, σημαντικά ή λιγότερο σημαντικά, ακολουθούν. Αν δεν έχεις μια ρεαλιστική πρόταση για τα τμήματα που διαβιούν κάτω από τα όρια της φτώχειας αλλά και για εκείνα που φοβούνται μια απολύτως πιθανή υποχώρησή τους, εάν δεν μπορείς να μιλήσεις στην μειούμενη μεσαία τάξη που ζει με τη διαρκή επισφάλεια στα αστικά κέντρα κυρίως, κάθε συζήτηση για μια σειρά άλλων ζητημάτων εκλαμβάνεται ως υπεκφυγή από το μείζον.

Οι υποψηφιότητες για την αρχηγία του ΠΑ.ΣΟ.Κ πρέπει να συνδεθούν με ατζέντα, να καταδείξουν προτεραιότητες, να πείσουν για ένα στοιχειώδες σχέδιο λειτουργίας, παραγωγής πολιτικής αλλά και να προϊδεάσουν για τον τρόπο που φαντάζονται την καθημερινή πολιτική μάχη και με όρους επικοινωνίας. Το ΠΑ.ΣΟ.Κ στον ιστορικό χρόνο 2015- 2024 τα πήγε καλά. Σήμερα όμως το ζητούμενο δεν είναι η επιβίωσή του αλλά η προοπτική της διακυβέρνησης. Σε κάθε περίπτωση οι εξελίξεις πρέπει να είναι ενδιαφέρουσες. Εάν δεν είναι, τότε ο νέος πρόεδρος, όποιος και αν είναι, θα ξεκινήσει από πιο χαμηλές θέσεις.

Ευρωεκλογές πρόκριμα νέων πολιτικών συσχετισμών, άρθρο στην Κυριακάτικη Μακεδονία 8/6/2024

Για μία ακόμη φορά προ ευρωεκλογών, η εσωτερική πολιτική ατζέντα ήταν, όπως αναμένονταν, αυτή που κυριάρχησε σε όλη την προεκλογική περίοδο. Τα ίδια τα κόμματα δεν επένδυσαν σχεδόν καθόλου στα ευρωπαϊκά ζητήματα παρά το γεγονός πως όσο προχωράμε στον 21^ο αιώνα αυτά αναδεικνύονται σε μείζονος σημασίας και επικαθορίζουν τις συντεταγμένες εντός των οποίων θα κινηθεί η Ένωση. Η αποσύνδεση των εσωτερικών ζητημάτων από τα ευρωπαϊκά, η μη συσχέτισή τους και η απουσία πολιτικής πλατφόρμας που θα τα συνάρθρωνε σε μια ενιαία πολιτική κομματική και ιδεολογική αντίληψη συνιστά βέβαια σημαντικό μειονέκτημα και ταυτόχρονα αποτυπώνει την ψυχολογική απόσταση του εκλογικού σώματος από το θεσμικό εποικοδόμημα της Ένωσης. Αυτή είναι όμως μια πραγματικότητα που απαντάται σχεδόν σε όλα τα κράτη μέλη – με διαφορετική ίσως ένταση και είναι ένα ζήτημα που πρέπει να απασχολήσει δομικά την Ένωση. Το αποτέλεσμα της Κυριακής, κατά πάσα πιθανότητα, θα πυροδοτήσει εξελίξεις. Μπορεί να μην αναμένεται ανατροπή στη θέση του πρώτου κόμματος όμως πέραν αυτού όλες οι υπόλοιπες παράμετροι δυνητικά μπορούν να αποτελέσουν απαρχή σημαντικών μεταβολών.

Πρώτο ζήτημα είναι το εκλογικό ποσοστό της Νέας Δημοκρατίας. Ένα χρόνο μετά τις εθνικές εκλογές η κυβέρνηση πιέζεται σημαντικά καθώς οι μήνες από τότε ήταν μήνες δύσκολοι με σειρά προκλήσεων. Από τις μεγάλες καταστροφές του προηγούμενου καλοκαιριού, την επίμονη ακρίβεια, τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών, τα εθνικά θέματα, μέχρι τη διαχείριση του ζητήματος των Τεμπών – όλα ήταν ζητήματα που για διαφορετικούς λόγους ίσως έχουν πολιτικό κόστος. Η πίεση από τα δεξιά της είναι σημαντική και υπολογίσιμη, ενώ η κυριαρχία της στο κέντρο είναι ακόμη και σήμερα δεδομένη. Η δημοσιονομική άνεση που απολαμβάνει της έχει δώσει μέχρι και σήμερα την δυνατότητα ικανοποίησης μέρους αναγκών και αιτημάτων– παρατηρείται όμως και μια μεταρρυθμιστική κόπωση που θα πρέπει να ξεπεραστεί.

Δεύτερο ζήτημα είναι πιο κόμμα θα αναδειχθεί δεύτερο. Η μάχη ανάμεσα σε ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ και ΠΑ.ΣΟ.Κ είναι μια μάχη που θα κρίνει τα πολιτικά χαρακτηριστικά της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην Ελλάδα. Δύο διαφορετικά μοντέλα ηγεσίας, δυο διαφορετικές επικοινωνιακές πλατφόρμες, διαφορετικά συγκροτητικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά και μία αδήριτη ανάγκη. Κάποιος να εκφράσει τον πέραν της δεξιάς χώρο με όρους ανταγωνιστικούς προς τη Νέα Δημοκρατία και τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Πιθανή αναρρίχηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ στη δεύτερη θέση θα πρέπει να ακολουθηθεί από σημαντικές υπερβατικές πρωτοβουλίες του προέδρου του με στόχο την ανασύνθεση του χώρου και τη σύμπηξη συμμαχιών. Παραμονή του ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ στη δεύτερη θέση σημαίνει συνέχεια της προσπάθειας ολοκληρωτικής μετάλλαξης και μετεξέλιξης του χώρου με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ο ευρύτερος χώρος της κεντροαριστεράς σε κάθε περίπτωση οφείλει να επανεφεύρει τον εαυτό του καθώς η κατάληψη του κέντρου από τον Κ. Μητσοτάκη του στερεί εκείνους τους πόντους του ρεαλισμού και της κυβερνησιμότητας που αθροιζόμενοι με τα προτάγματα μιας πιο προοδευτικής διακυβέρνησης θα μπορούσαν να τον καταστήσουν πλειοψηφικό.

Τρίτο ζήτημα η άνοδος των κομμάτων που τοποθετούνται δεξιότερα της Νέας Δημοκρατίας. Ο χώρος είναι υπαρκτός, έχει σημαντικά κοινωνικά ερείσματα, εκμεταλλεύεται την κεντρώα τοποθέτηση του πρωθυπουργού και συγχρονίζεται με μια ατζέντα που εμφανίζεται πλέον σε πολλές χώρες της Δύσης. Ατζέντα πιο παραδοσιακή, πιο εθνοκεντρική, κοινωνικά και οικονομικά συντηρητική που επιτίθεται και αντιπαρτίθεται με αυτό που περιγράφεται ως σοσιαλ-φιλευθερη συναίνεση. Εντοπίζονται στοιχεία λαϊκιστικά, ευρωσκεπτικιστικά, αντισυστημικά - χαρακτηριστικά που τον καθιστούν δοχείο υποδοχής διαμαρτυρίας.

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που έχει σημασία είναι να γίνει αντιληπτό σε όλες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες ότι οι καλές και ήσυχες εποχές είναι πίσω μας και ότι αμφισβητούνται πλέον πολλές παραδοχές και δεδομένα. Η ανακατανομή της ισχύος που λαμβάνει χώρα σήμερα σε πλανητική διάσταση παράγει ήδη αποτελέσματα. Μια συγκριτική ματιά στα στοιχεία της Ε.Ε, των Η.Π.Α, της Κίνας και της Ινδίας προ 20ετίας με τα σημερινά δείχνουν την τάση. Εμείς, ως ένα μικρό μέρος της Ένωσης, αντιμέτωποι και με τις δικές μας προκλήσεις πρέπει να είμαστε δύο φορές πιο ώριμοι. Χρειαζόμαστε σοβαρά κόμματα, σοβαρές διεργασίες, σοβαρό πολιτικό προσωπικό και σοβαρή θεσμική συγκρότηση.

 

Μορατόριουμ συμφερόντων για να πάει μπροστά η Θεσσαλονίκη: Από τις φορτοεκφορτώσεις στο μέλλον της πόλης άρθρο στη Voria.gr

 

Μορατόριουμ, ουδέτερο άκλιτο (σημαίνει) η συμφωνημένη προσωρινή αναστολή ενεργειών που θα επέφεραν επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ δύο πλευρών. Ας πάρουμε αυτόν τον απλό ορισμό και όχι την ακριβή μετάφραση της λέξης που θα μας πήγαινε στην ελληνική λέξη «δικαιοστάσιο». Γιατί ξεκινάμε με αυτή τη λέξη; Τί θέλει να πει ο ποιητής;

Ας τα πιάσουμε με μία λογική σειρά τα πράγματα, μήπως και καταφέρουμε να βρούμε μια δομική λύση για μια χαμηλής ποιότητας κακοδαιμονία που μας ταλαιπωρεί όσους μένουμε στο πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης. Και επειδή είναι χαμηλής ποιότητας κακοδαιμονία είναι ακόμη πιο εκνευριστικό το γεγονός ότι δεν μπορούμε να απαλλαχθούμε από αυτήν. Σαν να μας καταράστηκε κάποιος να στριφογυρνάμε γύρω από την ουρά μας και να μην κάνουμε το απολύτως εφικτό άλμα προς τα εμπρός. Και αντί να γίνουμε Βαρκελώνη, Τελ Αβίβ ή έστω Σαλονικάρα, τρώμε τις σάρκες μας μποτιλιαρισμένοι σε 5 δρόμους και μαλώνουμε για τον -λιγοστό πράγματι – δημόσιο χώρο.

Όπως περιγράψαμε σε προηγούμενο άρθρο (βλ. Γιατί η πορεία της Θεσσαλονίκης θα δείξει το μέλλον της χώρας) η λύση και η λύτρωση θα έρθει για την πόλη μας μόνον εάν καταφέρει να εντάξει τα δίκαια αιτήματά της σε μία άλλη, μεγάλη, εθνική αφήγηση. «Πρέπει με κάθε τρόπο, από κάθε δίοδο, από κάθε διαδρομή να πειστεί το πολιτικό προσωπικό της χώρας ότι τυχόν επιτυχία της πόλης θα οδηγήσει σε επιτυχία την Ελλάδα. Ότι δηλαδή ισχυρή Θεσσαλονίκη θα σημάνει περιφερειακή ανάπτυξη, γεωπολιτική αναβάθμιση, εξωστρέφεια, ίσως καλύτερη δημογραφία. Συνδέστε λοιπόν το μέλλον της πόλης με το μέλλον της χώρας – αναβαθμίστε το στοίχημα για όλους». Αυτά γράφαμε σε ό,τι αφορά την μεγάλη εικόνα.

Ούτε βήμα λοιπόν πίσω από τις διεκδικήσεις μας – με άλλο, σοβαρό και έξυπνο τρόπο. Από εκεί και πέρα όμως για να γίνει ακόμα πιο πειστική αυτή η προσπάθεια θα πρέπει να επιδείξουμε και εμείς εδώ μεγαλύτερη ωριμότητα. Αν δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε και να λύσουμε 2-3 βασικά ζητήματα τότε είμαστε άξιοι της μοίρας μας.

Η κατασκευή του Fly Over είναι ένας καταλύτης για τα πράγματα της Θεσσαλονίκης. Μας αναγκάζει όλους να δούμε ξανά τον τρόπο σκέψης και λειτουργίας μας, τις συνήθειες μας αλλά και το βεληνεκές – το εύρος της πολιτικής μας δυνατότητας. Αφήνω έξω την κουβέντα αν είναι έργο χρήσιμο, αν σχεδιάστηκε σωστά, αν έπρεπε να προηγηθούν άλλα κ.ο.κ Αυτή είναι μια καλή και μεγάλη συζήτηση. Εγώ θέλω με αφορμή το Fly Over και τις επιπτώσεις του να σκύψουμε και να δούμε μια σειρά άλλων παραμέτρων που καταδυναστεύουν την λειτουργία της πόλης. Να ξεκινήσουμε από το κυκλοφοριακό που πράγματι έχει επιβαρυνθεί από το έργο - παρά το γεγονός ότι ήταν στα κόκκινα πολύ πριν από την έναρξη εργασιών – αλλά να δούμε και μερικά ακόμη πεδία.

Το βασικό, βαθιά πολιτικό και σχεδόν φιλοσοφικό ζήτημα είναι αν μπορούμε και με ποιον τρόπο να επαναφέρουμε το δημόσιο συμφέρον, το κοινό καλό που λέμε, πάνω από την μερικότητα. Για όλους ή για τους λίγους και ισχυρούς; Για όλους ή για τους συντεχνιακά οργανωμένους που μπορούν να επηρεάσουν; Για όλους ή για τον κλάδο μας; Για την πόλη ή για την τσέπη μας; Αν το αφήσουμε στη διακριτική ευχέρεια των υποκειμένων, των συμφερόντων, αν δεχθούμε να γίνουμε τροχονόμοι συμφερόντων, αν πιστέψουμε στην αυτορρύθμιση της δημοκρατίας και της αγοράς, τότε ετοιμαστείτε μάλλον για το κακό σενάριο. Πρέπει με κάθε τρόπο – πειθώ ή δημοκρατικό εξαναγκασμό – τα πράγματα να αλλάξουν δομικά. Και δομικά σημαίνει σε πρώτο επίπεδο «συμμόρφωση με τους κανόνες» αλλά σε δεύτερο «κατανόηση και σεβασμός σε αυτούς».

Σημείο 1^ο : ο χώρος είναι πεπερασμένος, η Θεσσαλονίκη μονοκεντρική πόλη και οι χρήσεις είναι μεικτές σχεδόν σε όλον τον αστικό ιστό. Άρα αυτό το ωραίο, πολύβουο, δημιουργικό και ζωντανό μπουγιουρντί θέλει κανόνες. Κανόνες απολύτως συγκεκριμένους, κανόνες που θα τηρούνται, θα ελέγχεται η συμμόρφωση και θα τιμωρείται η παραβίαση. Η επιλογή είναι διλημματική και εδώ που έχουν φτάσει τα πράγματα σχεδόν τελεσιγραφική. Θέλουμε πόλη ευρωπαϊκή ή τριτοκοσμική; Θέλουμε να ζήσουμε σαν Ευρωπαίοι, σαν ανεπτυγμένοι Ασιάτες ή σαν Ινδοί και Αφγανοί του 1980; Σήμερα, ειδικά σε ζητήματα κυκλοφορίας μοιάζουμε με κάτι βίντεο στο youtube με το Νέο Δελχή ή το Κάιρο που όλοι κινούνται χαοτικά, κορνάρουν, μαρσάρουν και οι εξατμίσεις τους ξερνάνε μαύρα ντουμάνια. Αν είχαμε οι Έλληνες οδηγοί και δασύτριχα στήθη με χρυσές αλυσίδες και μουστάκια παχιά θα είμασταν τάλε κουάλε.

Σημείο 2^ο : Στην ταμπακιέρα αυτό σημαίνει α. ωράριο και σημεία φορτοεκφορτώσεων, β. ωράριο αποκομιδής, γ. πασαλάκια παντού, δ. κανείς στις λεοφορειολωρίδες (αρκεί να κυκλοφορούν και οχήματα – καμία 500αριά όχι 200 λεωφορεία), ε. σοβαρότερες συγκοινωνίες, στ. έξυπνα φανάρια, στ. παρουσία τροχονόμων, ζ. κυκλοφοριακή αγωγή οδηγών και πεζών, η. σεβασμός του δημοσίου χώρου, θ. συντήρηση του δημοσίου χώρου, ι. ισόρροπη και βιώσιμη διαχείριση του αστικού περιβάλλοντος.

Σημείο 3^ο : Τα ανωτέρω έχουν γραφτεί 1000 φορές – άλλη μία από μένα 1001. Όλοι θα πούμε «που είναι το κράτος, που είναι ο Δήμος, έτσι είναι στην Ελλάδα» και αμέσως μετά θα διπλοπαρκάρουμε να πάρουμε φρέντο εσπρέσσο με μαύρη ζάχαρη, ο θείος μου ο ταξιτζής θα συνεχίσει να μπαίνει στη λεοφορειολωρίδα και ο φίλος στην εστίαση να απλώνει 1-2 τραπεζάκια παραπάνω. Οι μεγάλοι ξενοδοχειακοί όμιλοι και τα σούπερ μάρκετ να παράγουν τόνους σκουπιδιών καθημερινά και η ζωή συνεχίζεται.

Σημείο 4^ο : Μορατόριουμ συμφερόντων. Όλοι ένα βήμα πίσω από το συντεχνιακό – κλαδικό – επαγγελματικό συμφέρον προς όφελος της πόλης. Τα μέτρα του 2^ου σημείου έχουν κόστος. Το να ξεφορτώνεις βράδια τα εμπορεύματα και να παραλαμβάνεις βράδυ εμπορεύματα είναι ακριβό. Το να μαζεύεις σκουπίδια βράδυ είναι ακριβό. Το να κάνεις στάση μόνο σε πιάτσα ταξί είναι δύσκολο, το να περιορίζεις τα τραπεζοκαθίσματά σου στα νόμιμα όρια έχει κόστος. Το να προσφέρεις στην πόλη ανταποδοτικά κανέναν έξτρα κάδο, να οργανώνεις εσωτερικά την ανακύκλωσή σου και την διαχείριση των απορριμμάτων σου ως μεγάλο ξενοδοχείο έχει κόστος. Το να μην γίνεται όμως τίποτε από αυτά έχει επίσης κόστος. Κόστος πολλαπλάσιο. Κόστος που διαχέεται στο κοινωνικό σύνολο και υπονομεύει αργά και σταθερά το επόμενο βήμα. Και αυτή ακριβώς η διάχυση του κόστους το καθιστά όχι αόρατο – είναι απολύτως ορατό – αλλά δύσκολο να το υπερασπιστεί κανείς. Το μερικό, το συντεχνιακό, το κλαδικό το υπερασπίζονται οι άμεσα ενδιαφερόμενοι με νύχια και με δόντια. Το γενικό συμφέρον αντίθετα είναι υπόθεση της πολιτικής ηγεσίας, του πολιτικού προσωπικού και της πολιτικής με την ευρύτερη της λέξης σημασία.

Σημείο 5^ο : Πρέπει λοιπόν να έρθει η πολιτική ( και οι πολιτικοί ) και με απλά λόγια να πούνε το εξής. «Κοιτάξτε να δείτε, ο τουρισμός πάει καλά, η εστίαση πάει καλά, οι κρατήσεις και οι διαμονές πάνε καλά, τα σούπερ μάρκετ έχουν δυσθεώρητα κέρδη – σας αναγκάζω μέσα από τις ρυθμίσεις που επιβάλλω να δώσετε κάτι πίσω στην κοινωνία αλλιώς βουλιάζουμε. Αλλιώς δεν πάμε πουθενά». Μα θα σου πούνε «άσε μας να ρεφάρουμε, τώρα θα δουλέψουμε» κλπ. Όχι. Είναι μια κατάπτυστη μετακύλιση κόστους σε ανθρώπους που δεν έχουν φωνή, δεν έχουν δύναμη και περνάνε κάτω από το ραντάρ του πολιτικού συστήματος. Όχι, γιατί με τον δικό σας τρόπο υποσκάπτεται η δυνατότητα της πόλης αφενός να βελτιωθεί και να γίνει ανθρώπινη και αφετέρου να εξελιχθεί προς όφελος όλων.

Σημείο 6^ο: Προσέξτε -ακόμη και αυτό είναι υποχώρηση από το ιδανικό γιατί συσχετίζει τους κανόνες με τους τζίρους αλλά εδώ θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές. Να λέμε πράγματα εφικτά και όχι ιδεατά. Αν θέλετε μια αναλογία είναι το ίδιο με αυτό που μας έλεγαν και λέγαμε πολλοί για την οικονομική κρίση προ 15ετίας. Τις μεταρρυθμίσεις, τις αλλαγές και τους δομικούς εκσυγχρονισμούς τις κάνεις τα καλά χρόνια που κυλάει το «χρηματάκι», όχι όταν αυτό κόβεται. Τις κάνεις τα καλά χρόνια και όχι τα δύσκολα. Αν τις κάνεις τα καλά χρόνια ίσως μάλιστα αποφύγεις και τον ερχομό των δύσκολων. Αν δεν τις κάνεις επιταχύνεις τον ερχομό των κακών ετών όπου και οι αντιστάσεις θα είναι πανίσχυρες.

Σε όλα αυτά που λέμε υπάρχει και μια ιστορική, πολιτική και κοινωνιολογική εξήγηση που σχετίζεται με το κατά πόσο η Ελλάδα είναι κοινωνία ή κοινότητα. Είναι και τα δύο.

Άρα κλείνοντας τι χρειαζόμαστε;

Χρειαζόμαστε κατανόηση των θεμάτων. Σαφή προσδιορισμό του δημοσίου συμφέροντος και του γενικού καλού. Σαφή προσδιορισμό όσων πλήττουν το γενικό συμφέρον για χάρη του ειδικού (τους), ενεργή κοινωνία των πολιτών και μια κάπως πεφωτισμένη πολιτική ηγεσία. Και κάτι για τους πολιτικούς. Το άθροισμα των μερικών συμφερόντων δεν είναι φέρνει εκλογικά οφέλη μεγαλύτερα από την υπεράσπιση του γενικού συμφέροντος. Το πρώτο είναι συνταγή αποτυχίας, συνταγή χρεοκοπίας. Το δεύτερο – ακόμη και αν δεν επιτευχθεί πλήρως σου δίνει μία καλή σελίδα στο βιβλίο όσων προσπάθησαν και τους θυμόμαστε για αυτό. 

 το άρθρο δημοσιεύτηκε 21/01/2024 στη Voria.gr

Γιατί η πορεία της Θεσσαλονίκης θα δείξει το μέλλον της χώρας, άρθρο στη Voria.gr

Διαβάζοντας κανείς τον τίτλο του άρθρου μπορεί αυθόρμητα να θεωρήσει ότι ο ισχυρισμός αυτός είναι υπερβολικός.

Από πού και ως πού η Θεσσαλονίκη γίνεται δείκτης της πορείας της χώρας; Ποιο είναι το σκεπτικό αυτού του συλλογισμού;

Πάμε να δούμε λίγο πιο αναλυτικά μερικές σκέψεις, που ακροθιγώς παρουσιάσαμε στο προηγούμενο άρθρο την πρωτοχρονιά (βλ. Προκλήσεις για το 2024 στον πλανήτη, την Ελλάδα και τη Θεσσαλονίκη) με μια λογική σειρά και με μια συνοπτική δομή παρουσίασης.

Σημείο 1ο : Πρώτα και πάνω από όλα πρέπει να συμφωνήσουμε ότι είναι τουλάχιστον προβληματικό για κάθε κράτος, κάθε έθνος, η υπερσυγκέντρωση ανθρώπων, πόρων, υποδομών, ευκαιριών σε ένα μόνο αστικό κέντρο ακόμη και αν αυτό είναι το εθνικό κέντρο. Αυτό που απαντάται στην Ελλάδα είναι μοναδικά αρνητικό και υπονομεύει τόσο τις δυνατότητες και τις προοπτικές της Ελλάδας όσο όμως και της ίδιας της Αττικής και της Αθήνας. Μια γρήγορη ματιά σε πληθώρα χωρών της Ευρώπης, της Δύσης – και όχι μόνο – θα φανερώσει πως σε κάθε μία υπάρχουν τουλάχιστον δύο μεγάλα αστικά κέντρα, με διαφορετικά χαρακτηριστικά που παίζουν έναν άτυπο ρόλο πόλου ανάπτυξης. Μπορεί να είναι αληθές το γεγονός πως στην Ελλάδα ιστορικοί, γεωμορφολογικοί πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες έχουν συντελέσει σε μια σημαντική περιφερειακή ανισότητα και ανισορροπία, αυτό όμως δεν είναι αποδεκτό, δεν είναι αναπτυξιακό, δεν είναι δίκαιο και εν τέλει πρέπει να γίνει κατανοητό και σαφές ότι δεν είναι εθνικά επωφελές.

Σημείο 2ο : Αν και δύσκολα θα διαφωνήσει κανείς με την γενική διαπίστωση του πρώτου σημείου, στον δημόσιο διάλογο, στην κεντρική ατζέντα του, παραδόξως και ίσως σκοπίμως, δεν συμπεριλαμβάνεται αυτό το ζήτημα. Και άντε από το 2008 έως το 2022 είχαμε πολύ σημαντικές προκλήσεις – οικονομική κρίση και πανδημία – που αναμενόμενα κυριάρχησαν. Το να μην τίθεται όμως το ζήτημα της ισόρροπης περιφερειακής ανάπτυξης μετ’ επιτάσεως σήμερα, στον πολιτικό και προγραμματικό πολιτικό και κομματικό λόγο είναι μια σημαντική υστέρηση. Και όταν λέμε «να τίθεται», όχι ως συμπλήρωμα λεκτικών περικοκλάδων τυποποιημένων χαιρετισμών αλλά να επηρεάζει αποφασιστικά τις δημόσιες πολιτικές που ασκούνται. Σήμερα που υπάρχουν πόροι, υπάρχουν χρηματοδοτικά εργαλεία ( πχ Ταμείο Ανθεκτικότητας και Ανάπτυξης) και μια συγκυριακά πιο χαλαρή δημοσιονομική πραγματικότητα θα έπρεπε να εκμεταλλευτούμε το momentum να ανατάξουμε την πέραν της Αττικής Ελλάδα.

Σημείο 3ο : Αλλαγή αναπτυξιακού μοντέλου (θα έπρεπε να) σημαίνει αλλαγή κατανομής εθνικών και ευρωπαϊκών πόρων, αξιοποίηση των κατά τόπους πλεονεκτημάτων, εθνική στρατηγική που θα διαρθρώνεται και θα απλώνεται σε όλη την επικράτεια και θα βασίζεται, θα λαμβάνει υπόψη και θα υπολογίζει τις γεωγραφικές ιδιαιτερότητες. Πόσο καλύτερα θα ήταν τα πράγματα αν αντί για μια Αττική 5 εκατομμυρίων κατοίκων είχαμε στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη αντί για 562.000 κατοίκους 850.000, αν είχαμε στη Δυτική Μακεδονία αντί για 264.000 κατοίκους 450.000, στην Ήπειρο αντί για 320.000 κατοίκους 500.000, στη Θεσσαλία αντί για 690.000 κατοίκους 1 εκατομμύριο και αντίστοιχα στο Βόρειο και Νότιο Αιγαίο. Βέβαια μια τέτοια πληθυσμιακή κατανομή σημαίνει ότι επενδύεις σε υποδομές, δημιουργείς προϋποθέσεις ανάπτυξης και θέσεων εργασίας, αποκεντρώνεις και ενισχύεις είτε διεθνώς εμπορεύσιμους τομείς της οικονομίας είτε άλλους που υποκαθιστούν τις εισαγωγές. Βελτιώνεις με τον τρόπο αυτό το μονίμως προβληματικό εμπορικό ισοζύγιο και προχωράς γνωρίζοντας ότι έχεις βιώσιμη και διατηρήσιμη ανάπτυξη.

Σημείο 4ο : Και η Θεσσαλονίκη; Αν όλα τα ανωτέρω μοιάζουν με σενάριο επιστημονικής φαντασίας με βάση την σημερινή πραγματικότητα ή ακόμη ακόμη ένα ανέφικτο πολιτικό και οικονομικό σχέδιο βάσει των αντικειμενικών μας δυνατοτήτων, πρέπει να βρούμε έναν άλλο τρόπο – έναν άλλο δρόμο. Έναν δρόμο που αν μας οδηγήσει σε θετικά αποτελέσματα μπορεί να καταστεί παράδειγμα και οδοδείκτης. Παράδειγμα εθνικής εμβέλειας. Εδώ λοιπόν έρχεται η Θεσσαλονίκη. Η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας – για πολλούς λόγους που θα παραθέσουμε – μπορεί να παίξει έναν τέτοιο ρόλο. Η Θεσσαλονίκη είναι από ιδρύσεως πόλη – ποτέ δεν εξέπεσε σε χωριό ή πολίχνη. Πάντα αστικό κέντρο και πάντα με σημαίνοντα ρόλο. Λιμάνι και κόμβος γειτνιάζει, επηρεάζει και επηρεάζεται από περιοχές με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Βρίσκεται στο κέντρο μιας γεωγραφικής ενότητας που συγκεντρώνει ποικίλες οικονομικές δραστηριότητες. Δεν είναι αναπτυξιακά μονοθεματική. Αγροδιατροφή, τουρισμός, ενέργεια, βιομηχανία, βιοτεχνία, εκπαίδευση, τεχνολογία και καινοτομία, διαμετακόμιση και εμπόριο – με λίγη ή περισσότερη προσπάθεια όλα μπορεί να τα «σηκώσει» η κεντρική Μακεδονία και το κέντρο της η Θεσσαλονίκη. Μια τέτοια εξέλιξη θα έδινε βάθος στο ΑΕΠ της χώρας και θα φανέρωνε τα πλεονεκτήματα αυτής της εθνικής στρατηγικής και θα υποχρέωνε τους πάντες να ξανασκεφτούν. Από εκεί που ο ορίζοντας του πολιτικού συστήματος και προσωπικού είναι η Πλατεία Συντάγματος ξαφνικά θα μιλούσαμε με το βλέμμα μας στραμμένο στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Θα βλέπαμε τις εθνικές παραγωγικές μας δυνατότητες, όχι από το Κολωνάκι αλλά από την Αριστοτέλους. Όχι γιατί «της το χρωστάει η Ιστορία της Θεσσαλονίκης», όχι γιατί «το δικαιούται έναντι του αθηνοκεντρικού κράτους» αλλά γιατί ο δρόμος για την παραγωγική ανασυγκρότηση, και την εθνική αναγέννηση περνά από τον Βαρδάρη.

Σημείο 5ο : Η ίδια η πόλη με μια σειρά παρεμβάσεων μπορεί και πρέπει όχι μόνο να παίξει αυτόν τον ρόλο, αλλά να το δείξει με αυτοπεποίθηση σε όλον τον κόσμο. Τί σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει ότι οι φιλοδοξίες της πρέπει να αποτυπώνονται στο αστικό περιβάλλον, στον δημόσιο χώρο, στην αρχιτεκτονική, στις συγκοινωνίες – σε όλα αυτά που συναποτελούν την καθημερινή λειτουργία ενός αστικού κέντρου. Για να γίνει αυτό χρειαζόμαστε υποδομές – υποδομές – υποδομές. Υποδομές που θα στηρίξουν την ανάπτυξη αλλά ταυτόχρονα θα την προκαλέσουν ( αναπλάσεις – δίκτυα – κινητικότητα – πράσινο – ανθεκτικότητα – αστικός σχεδιασμός – χρήσεις γης κ.ο.κ.)

Σημείο 6ο: Το πρόβλημα. Το πρόβλημα με αυτήν την ωραία αφήγηση και αυτήν την ιδανική για τη χώρα προοπτική είναι ένα. Για να παίξει αυτόν τον ρόλο η Θεσσαλονίκη έχει ανάγκη την κεντρική εξουσία, το πολιτικό σύστημα. Η κεντρική εξουσία όμως (όχι μόνο η παρούσα κυβέρνηση) δεν φαίνεται να πιστεύει μια τέτοια αλληλουχία πολιτικών – δεν έχει πειστεί ή έχει άλλες προτεραιότητες. Η Θεσσαλονίκη μπορεί να γίνει καταλύτης αλλαγής παραδείγματος αλλά δεν είναι εφικτό να το πετύχει ενδογενώς. Η κότα έκανε το αβγό ή το αβγό την κότα; Η Θεσσαλονίκη θα αλλάξει το μοντέλο αλλά για να το αλλάξει χρειάζεται τη συνδρομή αυτών που έφτιαξαν το προηγούμενο που χρήζει αλλαγής. Πιάσε το αβγό και κούρευτο ή μήπως έχουμε λύση;

Η λύση ως έχουν τα πράγματα είναι μία. Πρέπει με κάθε τρόπο, από κάθε δίοδο, από κάθε διαδρομή να πειστεί το πολιτικό προσωπικό της χώρας ότι τυχόν επιτυχία της πόλης θα οδηγήσει σε επιτυχία την Ελλάδα. Ότι δηλαδή ισχυρή Θεσσαλονίκη θα σημάνει περιφερειακή ανάπτυξη, γεωπολιτική αναβάθμιση, εξωστρέφεια, ίσως καλύτερη δημογραφία.

Αν δείτε τη Θεσσαλονίκη να τα καταφέρνει, να ανεβαίνει, να παίζει έναν ρόλο πέραν των συνόρων της Ελλάδας αλλά πάντοτε προς όφελος της, αυτό σημαίνει ότι θα έχουν αλλάξει προτεραιότητες, κατανομές και ότι ακολουθούμε ενάρετες αναπτυξιακές πολιτικές. Αν δείτε τη Θεσσαλονίκη να παλεύει με τους δαίμονές της, σημαίνει ότι δεν άλλαξαν και πολλά σε εθνικό επίπεδο. Τα περισσότερα στην Αθήνα, τα ρέστα στην περιφέρεια και γενικά χαμηλές πτήσεις. Το κακό με το κακό σενάριο είναι πως οι Βαλκάνιοι γείτονες αλλά και οι ανατολικοευρωπαίοι θα προχωρήσουν είτε έτσι είτε αλλιώς.

Στους εξ ανατολών γείτονες δεν αναφέρομαι καν – είναι ήδη σε άλλη πίστα. Συνδέστε λοιπόν το μέλλον της πόλης με το μέλλον της χώρας – αναβαθμίστε το στοίχημα για όλους.

το άρθρο δημοσιεύτηκε 06/01/2024 στη Voria.gr

Προκλήσεις για το 2024 στον πλανήτη, στην Ελλάδα και στην Θεσσαλονίκη, άρθρο στη Voria.gr

 

Κάθε τέλος χρονιάς, εκεί λίγο πριν τα εορταστικά τραπέζια, είθισται να διαβάζουμε άρθρα που είτε ανακεφαλαιώνουν όσα ζήσαμε αποτιμώντας τα, είτε «προβλέπουν» τις προκλήσεις του μέλλοντος ψηλαφίζοντας και αναλύοντας τις δυναμικές που διαμορφώνονται. Πιστός σε αυτήν την παράδοση, παρουσιάζω κάποιες δικές μου για το επόμενο έτος με σημεία αναφοράς την παγκόσμια κοινότητα, την Ελλάδα αλλά και την Θεσσαλονίκη.

1.    Κλιματική κρίση. Πανταχού παρούσα, μας απασχολεί αλλά δεν καθορίζει δυστυχώς τις επιλογές μας. Τη συζητάμε σε συνέδρια και ημερίδες αλλά οι υποδομές ανθεκτικότητας ακόμη αναζητούνται και οι χρηματοδοτήσεις παγίως κατευθύνονται σε άλλους τομείς. Το οικονομικό κόστος των συνεπειών της προϋπολογίζεται τεράστιο αν δεν σχεδιάσεις έγκαιρα και δεν υλοποιήσεις συστηματικά. Ιδιαίτερα για χώρες σαν και εμάς, στη εύκρατη ζώνη, στη Μεσόγειο και με δομική υστέρηση υποδομών, τα νέα είναι δυσοίωνα. Πως το είχε πει μια ψυχή παλαιότερα με άλλη αφορμή; «Ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε». Για την ώρα το δεύτερο. Ταμεία Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης και λοιπά χρηματοδοτικά εργαλεία υπηρετούν και πάλι έναν εσωστρεφή στρεβλό κορπορατισμό και βλέπουμε. Αν δεν δείτε τις πόλεις μας να αλλάζουν – κυρίως Αθήνα και Θεσσαλονίκη, μην «αγοράσετε» καμία προσαρμογή στα νέα δεδομένα. Ό,τι είναι να γίνει πρέπει να γίνει στα μεγάλα μητροπολιτικά αστικά κέντρα της χώρας. Εκεί θα παιχτεί η υπόθεση της κλιματικής κρίσης. Εκεί και σε μεγάλα έργα υποδομής και δικτύων.

2.    Δύση – Ανατολή, Η.Π.Α και Ε.Ε – Κίνα και Ρωσία, πολυπολιτικότητα και πλανητική κυριαρχία. Εμείς οι δυτικοί μάθαμε τον κόσμο μέσα από τα δικά μας εκπαιδευτικά συστήματα, τα δικά μας βιβλία και τις δικές μας ιδεολογίες. Λογικό αφού από το 1600μ.Χ μέχρι και σήμερα η Δύση κυριαρχεί. Θα είναι όμως έτσι ο κόσμος που ξημερώνει; Ο 21^ος αιώνας δίνει γρήγορα μάλλον αρνητικές απαντήσεις. Η άνοδος της Κίνας, η ανθεκτικότητα της Ρωσίας, η δημογραφία της Ινδίας αλλά και της Αφρικής αλλάζουν το κέντρο βάρους σε πλανητικό επίπεδο. Για τους Κινέζους αυτή η εξέλιξη είναι η επαναφορά στην «φυσική τάξη των πραγμάτων» γιατί θεωρούν την δυτική κυριαρχία μια ιστορική παραφωνία που κλείνει τον κύκλο της. Οι άλλοι παγκόσμιοι παίκτες έχουν υπέρ τους τη δημογραφία, αποκτούν την τεχνολογία, έχουν παραγωγικές δομές, συγκεντρωτική και συνήθως αυταρχική ηγεσία, αδύναμες κοινωνίες των πολιτών, ισχυρή κρατική εθνική ιδεολογία και μια διαφορετική αντίληψη του χρόνου υπέρ του μακρού χρόνου και όχι του εφήμερου. Από την άλλη εμείς, ιδιαίτερα η Ε.Ε ως η σοσιαλδημοκρατική εκδοχή της Δύσης έχουμε έλλειμα ηγεσίας και στρατηγικής. Φαίνεται σαν να περπατάμε όταν οι άλλοι τρέχουν.

3.      Δημογραφία. Γερνάμε ολοταχώς και μάλλον όχι επιτυχώς. Όλη η Δύση έχει θέμα αλλά εμείς και πάλι βρισκόμαστε στην πρωτοπορία. 44 έτη η διάμεσος ηλικία με ανοδικές τάσεις – 1,3 παιδιά ανά γυναίκα. Το δημογραφικό προφίλ της Ελλάδας είναι τραγικό και αυτό δύσκολα ανατάσσεται. Η δημογραφική κρίση ως αποτέλεσμα τουλάχιστον δύο μέγα- παραγόντων δεν είναι εύκολο να ανατραπεί. Αξίζει όμως – αφού το έχουμε διαπιστώσει το πρόβλημα – να προσπαθήσουμε να το λύσουμε. Αφενός το σύγχρονο πολιτισμικό πρότυπο του δυτικού ανθρώπου – οι αξίες, οι προτεραιότητες, ο ατομοκεντρισμός- και αφετέρου η οικονομική δυσπραγία μεγάλων τμημάτων της κοινωνίας ( ή η απόσταση από το επιθυμητό βιοτικό επίπεδο) καθιστούν την τεκνοποιία ενδεχομένως ασύμφορο οικονομικά βάρος έως αδιανόητη επιλογή. Όμως για εμάς είναι μονόδρομος η προσπάθεια βελτίωσης των δεικτών. Με μια πρόταση πρέπει με ένα πλέγμα δημοσίων πολιτικών να εναρμονίζουμε την σύγχρονη κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα με την οικογενειακή ζωή. Επιδόματα, γονικές άδειες, σχολεία, παιδικοί σταθμοί, χρηματικές μεταβιβάσεις, κίνητρα και αντικίνητρα – όλα πρέπει να επιστρατευτούν με ορίζοντα 50ετίας και με ευρεία πολιτική και κοινωνική συναίνεση αν δεν θέλουμε να μετατραπούμε σε κράτος – έθνος παρίας της περιοχής που θα φθίνει συνεχώς μέχρις αφανισμού.

4.  Βγήκαμε από την οικονομική κρίση; Όλα βαίνουν καλώς; Είναι πίσω μας οι μαύρες μέρες της χρεοκοπίας; Αν δει κανείς εστιατόρια, καταλύματα, ταβέρνες και πωλήσεις αυτοκινήτων θα πει ότι στην Ελλάδα έχουμε αλλάξει κατηγορία, έχουμε επιστρέψει σε μια ευρωπαϊκή -καταναλωτική – κανονικότητα και πως το μέλλον μας διαγράφεται ευοίωνο. Είναι όμως έτσι; Μια πρώτη παρατήρηση είναι πως αυτό το σκηνικό – αναλογικά- το ζήσαμε πολύ καλά εκεί στα τέλη της δεκαετίας του 2000. Τότε δεν έβρισκες άδειο δωμάτιο πουθενά και όλες οι αντιπροσωπείες ακριβών αυτοκινήτων είχαν ξεπουλήσει. 2 χρόνια μετά η χώρα χρεοκόπησε. Ελεώ και πανδημίας η Ελλάδα δανείστηκε ξανά τεράστια ποσά, τμήμα αυτών πέρασε στην κατανάλωση, η οικονομία υπερθερμάνθηκε, δημιουργήθηκαν νέες θέσεις εργασίας όμως στα βασικά είμαστε και πάλι έκθετοι. Το παραγωγικό μοντέλο δεν άλλαξε, η δημόσια διοίκηση δεν εκσυγχρονίστηκε όσο έπρεπε, η δικαιοσύνη είναι τριτοκοσμική, το πολιτικό σύστημα έχεις τις ίδιες και απαράλλακτες παθογένειες – μαύρο πολιτικό χρήμα, αδύναμοι θεσμοί, συγκέντρωση εξουσιών, εξωθεσμικά κέντρα αποφάσεων κοκ. Άρα; Άρα έχουμε ξανά όλα τα υλικά που μας οδήγησαν στην κρίση του 2008 και στη χρεοκοπία του 2010 ξανά πάνω στο τραπέζι παρά την τεράστια και οδυνηρή υπερδεκαετή «δημοσιονομική διόρθωση». Στην παλίρροια επιπλέουμε – στην άμπωτη τσακιζόμαστε. Συνυπολογίστε όμως μια σημαντική διαφορά. Η πολιτική – οικονομική οικογένεια της Δύσης το 2010 είχε άλλες δυνατότητες και λιγότερες προκλήσεις από αυτή του 2025.

5.  Υπάρχει Ελλάδα έξω από την Αθήνα (άντε Αττική); Αν τα δει κάποιος ψυχρά τα δεδομένα θα απαντήσει «μάλλον όχι». Υπερβολή; Μπορεί. Περιγράφει όμως μια πραγματικότητα που ναρκοθετεί την ίδια τη χώρα. Τώρα γιατί αυτό το διατυπώνουμε ρητά και απερίφραστα εμείς οι Θεσσαλονικείς έχει να κάνει με το δικό μας ιστορικό φορτίο. 2300 χρόνια ήμαστε πάντοτε πόλη και διατηρούμε ίσως αυτές τις σκιές του παρελθόντος στο νου μας. Όταν όμως κάθε χρόνο στην Αθήνα προστίθεται χιλιομετρικά ένα Μετρό Θεσσαλονίκης ενώ στο βορρά μετά από 18 χρόνια ακόμα περιμένουμε – κάτι πάει στραβά. Και αν αυτό συμβαίνει στη Θεσσαλονίκη, αξιολογείστε τί γίνεται στην υπόλοιπη ελληνική περιφέρεια. Η Ελλάδα το 2020 εμφάνιζε το 9 ο υψηλότερο επίπεδο περιφερειακών ανισοτήτων ως προς το κατά κεφαλήν ΑΕΠ μεταξύ των 30 χωρών του ΟΟΣΑ. Τα τελευταία χρόνια που παρατηρείται μεγέθυνση της οικονομίας η γενικότερη αίσθηση είναι πως και πάλι η Αττική και η Αθήνα ανοίγουν την ψαλίδα – με εξαίρεση κάποιες τουριστικές περιοχές. Πιθανά να χάνεται δηλαδή η ευκαιρία – και πάλι- της ισόρροπης περιφερειακής ανάπτυξης.

6.    Θεσσαλονίκη : αέναη μάχη προοπτικών και προβλημάτων. Η πόλη έχει δυναμική, έχει προοπτικές και ταυτόχρονα μάχεται με τους δικούς της δαίμονες. Τα προβλήματά της είναι δομικά, μεγάλα και πολλά από αυτά σχεδόν διαχρονικά. Δεν μπορούν να λυθούν σε κανένα άλλο επίπεδο πέραν του κυβερνητικού. Απαιτούνται σημαντικοί πόροι, σοβαρό σχέδιο – κατά καιρούς υπήρξε – με προτεραιότητες και ιεραρχήσεις. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η πόλη ως πολεοδομικό συγκρότημα απαιτούν εδώ και τώρα μητροπολιτική διαχείριση. Απορρίμματα, βιώσιμη αστική κινητικότητα, υποδομές και υποδομές ανθεκτικότητας, ασφάλεια, ποιότητα ατμοσφαιρικού αέρα, προστασία δύο οικοσυστημάτων, πρωτοβάθμια υγεία, ανάπτυξη, χωροταξία, επενδύσεις και λειτουργίες πόλης δεν μπορούν να περιορίζονται στα διοικητικά όρια ενός δήμου του πολεοδομικού συγκροτήματος – ακόμα και αν αυτός είναι ο κεντρικός. Στεγαστικό, ρύθμιση τουριστικών δραστηριοτήτων, συγκοινωνίες και υποδομές πρέπει να είναι στον πυρήνα κάθε προσπάθειας. Σε κάθε περίπτωση η εξέλιξη του στοιχήματος που λέγεται Θεσσαλονίκη θα είναι ενδεικτική της πορείας της χώρας. Πετυχαίνει η πόλη; Σημαίνει ότι μοιράζονται διαφορετικά οι εθνικοί και ευρωπαϊκοί πόροι, ότι η πέραν της Αττικής Ελλάδα δίνει σημάδια ζωής, ότι βαθαίνει το ελληνικό ΑΕΠ και μπορούμε να παίξουμε έναν ρόλο στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Αποτυγχάνει η Θεσσαλονίκη; Σημαίνει αυτά που ήδη ξέρουμε και ένα ταβάνι χαμηλών εθνικών προσδοκιών. Η Θεσσαλονίκη δηλαδή ως δείκτης.

Ας ευχηθούμε το 2024 να είναι ένα έτος ωριμότητας – προσωπικής και συλλογικής και να προχωρήσουμε μερικά αποφασιστικά βήματα παρακάτω, πάντα προς τη σωστή κατεύθυνση. Η αλληλουχία των κρίσεων από την μία μας κάνει πιο «σοφούς» και από την άλλη πιο ευάλωτους στην αναζήτηση της ευτυχίας ή ευζωίας. Η μάχη αυτών των δύο τάσεων θα κρίνει το που θα βρισκόμαστε σε 10- 20 χρόνια από σήμερα. Ας κάνουμε τις σωστές επιλογές

το άρθρο δημοσιεύτηκε 01/01/2024 στη Voria.gr