Τετάρτη 26 Ιουνίου 2013

Μάθε στον μπαμπά σου ξένες γλώσσες Από τα ανδρεοπαπανδρεϊκά στα σύγχρονα κεντροαριστερά


Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο protagon.gr
Το κόμμα της Μεταπολίτευσης είχε αναμφίβολα μια κεντρικότητα στο πολιτικό σύστημα και στιγμάτισε παντοιοτρόπως την πολιτική όπως την αντιλαμβάνεται ο Έλληνας. Δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστεί κανείς πως ακόμη και σήμερα όλοι κουβαλάνε ένα ΠΑΣΟΚ μέσα τους - είτε το ξέρουν είτε όχι, είτε το αποδέχονται είτε όχι.

Δεν έχει νόημα να αναφερθεί κανείς στην ιστορική αποτίμηση των πεπραγμένων του κόμματος αυτού - ο καθείς ανάλογα κρίνει. Αυτό που έχει νόημα είναι να δούμε, όσοι ενδιαφερόμαστε για την ύπαρξη ενός κεντροαριστερού κόμματος - παράταξη τι είναι αυτό που αποτελεί τροχοπέδη στην υπόθεση.
Και εδώ έχουν χυθεί τόνοι μελάνης, αρθρογραφία, επιστημονικές προσεγγίσεις, πολιτικές εκτιμήσεις. Θα παραθέσω έναν ακόμη λόγο που κρατά την επιρροή της κεντροαριστεράς χαμηλά παρά την ευρυχωρία που υπάρχει ανάμεσα στη Νέα Δημοκρατία και στον ΣΥΡΙΖΑ.
Είναι ο λόγος. Ο  τρόπος εκφοράς του λόγου. Η κεντροαριστερά πρέπει να ξαναμιλήσει λαϊκά. Να ξαναμιλήσει με τρόπο που να διεγείρει, με τρόπο κατανοητό, απλό και εύληπτο. Με τη μία η μπάλα - για να δανειστώ έναν ποδοσφαιρικό όρο. Όχι αναλύσεις επί αναλύσεων, όχι λεπτομερείς αποχρώσεις και διαφοροποιήσεις, όχι κυνήγι λέξεων και εννοιών. Μέχρι η κεντροαριστερά να βρει τις κατάλληλες λέξεις οι της Χρυσής Αυγής φτάσανε στο 15%.
Προσοχή. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να υποκύψει σε έναν ακραίο λαϊκισμό παροχολογίας ή υποδαύλισης των παθών. Ούτε σημαίνει πως τα προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας απαντώνται με όρους άσπρο-μαύρο. Προφανώς οι βέλτιστες λύσεις χρειάζονται σύνθετη σκέψη, επεξεργασία, σταθμίσεις αλλά όλα αυτά αφορούν τον προγραμματικό λόγο. Αφορούν το πολιτικό σχέδιο. Αφορούν τα επιτελεία, τα στελέχη και τους συνεργάτες τους. Μετά από εκεί αλλαγή πλεύσης. Μετά από εκεί, βγαίνοντας από το γραφείο ή από το διαδίκτυο τα πράγματα αλλάζουν. Η κατάσταση είναι πιεστική, δεν υπάρχει υπομονή, δεν υπάρχει διάθεση, δεν υπάρχει χρόνος. Μπορείς να πεις αυτό που θέλεις γρήγορα, κοφτά και αποτελεσματικά; Καλώς. Δεν μπορείς; Σε πρόλαβε άλλος.
Το καλύτερο σχέδιο μεταρρύθμισης να έχει η κεντροαριστερά ποιος θα το ακούσει όταν οι μεν «με ένα άρθρο θα καταργήσουν τη φτώχεια του μνημονίου» και οι δε «δεν θα παραδώσουν τη χώρα στον κίνδυνο χρεοκοπίας»; Οι άλλοι δε, οι τρισχειρότεροι δεν συνθηματολογούν καν. Μοιράζουν πατάτες και μπάτσες σε όποιον θεωρούν εχθρό τους.  Για να πείσεις, πρώτα πρέπει να σε ακούσουν. Για να σε ακούσουν πρέπει να είσαι θελκτικός. Η κεντροαριστερά δεν έχει όλες τις απαντήσεις, είναι βέβαιο. Έχει όμως τις περισσότερες.
Ο σύγχρονος κεντροαριστερός λόγος γιατί να μην έχει συναίσθημα; Γιατί να μην είναι λόγος που θα ξαναπιάνει το νήμα μιας μεγάλης αφήγησης; Γιατί να μη στοχεύει στην αλλαγή της μεγάλης εικόνας; Είναι αδήριτη ανάγκη - δεν μπορεί να εξαντλείται μόνο στα μικρά. Πρέπει να δείχνει και μια πορεία, έναν δρόμο για τα μεγάλα. Οι Έλληνες φαίνεται σιγά-σιγά να αποδέχονται την πραγματικότητα. Η πραγματικότητα είναι η εξής. Θα ζήσουμε με λιγότερα από ό,τι περιμέναμε. Το αμέσως επόμενο ερώτημα όμως αφορά στην προοπτική, έχει να κάνει με το μέλλον και τη δυνατότητα βελτίωσής του. Είναι ανθρώπινο και λογικό. Γι' αυτό αποτελεί αναγκαιότητα ξανά ένας ιδεολογικός λόγος που θα καταλήγει και σε συγκεκριμένα, αλλά δεν θα παραβλέπει τα μεγάλα.
Για να συνοψίσω την άποψή μου αυτή, θα πω το εξής: Εν αρχή ην ο λόγος. Να μάθουμε στους μπαμπάδες μας «ξένες γλώσσες». Από τα «μεταπολιτευτικά ανδρεοπαπανδρεϊκά» στα «σύγχρονα ευρωπαϊκά κεντροαριστερά»... Και στους μικρούς μας αδερφούς, να δούνε τα «Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας».

Δευτέρα 17 Ιουνίου 2013

Μερικές σκέψεις για την ΕΡΤ (άρθρο μου για την Θεσσαλονίκη της 17/6/2013)

   1  Είναι προφανές ανεξαρτήτως κατάληξης πως η ενέργεια αυτή του πρωθυπουργού και του
περιβάλλοντός του είχε κυρίως πολική και κομματική στόχευση. Δεν συνιστά μεταρρύθμιση το κλείσιμο της ΕΡΤ χωρίς σχέδιο, αιφνιδιαστικά, χωρίς πολιτική συμφωνία των εταίρων, χωρίς διάδοχο σχήμα. Το απέδειξε εξάλλου πληθώρα επιχειρημάτων που χρησιμοποιήθηκαν από το περιβάλλον της Νέας Δημοκρατίας και είχαν να κάνουν με την πολιτική τοποθέτηση ή την κομματική προτίμηση των ανθρώπων της ΕΡΤ. Το απέδειξε η αναγκαστική σχεδόν προσφυγή σε παλαιότερα σχέδια εξυγίανσής της – σχέδια που ο σημερινός κυβερνητικός εκπρόσωπος  λοιδορούσε από τον προαύλιο χώρο των εγκαταστάσεων της ΕΡΤ
    Οι πολιτικές και κομματικές στοχεύσεις της Νέας Δημοκρατίας φανερώνουν πως ενδόμυχα ποτέ δεν πίστεψαν στην συνολική προσπάθεια της χώρας αυθεντικά. Δυναμιτίζουν το κλίμα τη στιγμή που είτε κανείς διακρίνει αμυδρές πτυχές success story, είτε σημαντικές δυσκολίες, η Ελλάδα είχε φύγει από το μάτι του κυκλώνα και υπήρχαν προϋποθέσεις περάσματος σε μία ομαλότητα, σε μία κανονικότητα έστω οικονομικά καχεκτική. Επανέφεραν βίαια το πολωτικό κλίμα των δύο προηγούμενων ετών.
      Δεν ανέμεναν το μέγεθος των αντιδράσεων τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Η επιλογή της ΕΡΤ ως πεδίο για καλοκαιρινές επιδείξεις αποφασιστικότητας και βολονταρισμού ήταν ατυχής. Η ΕΡΤ είναι οργανισμός αντικειμενικά εξωστρεφής, ταυτισμένος με την χώρα διεθνώς και το πεδίο της ενημέρωσης είναι ιδιαιτέρως ευαίσθητο. Ο τρόπος παρέμβασης ήταν άγαρμπος. Οι κυβερνητικοί εταίροι ύψωσαν το ανάστημά τους και απορρίπτουν την μονοκομματική ατζέντα του πρωθυπουργού. Η πανευρωπαϊκή κατακραυγή και η αγνόησή της αποδεικνύει πως ο ευρωπαϊσμός αυτής της Νέας Δημοκρατίας είναι ρηχός. Κουτσαβάκικο στυλ, ομιλίες πρωθυπουργού ως αν να ήταν κομματάρχης του 1960, συνολικό ύφος που δεν συνάδει με τον θεσμό. Επαρχιωτισμός.
      4 Η προσπάθεια ιδεολογικής κυριαρχίας που βρίσκεται πίσω από αυτή την ενέργεια του πρωθυπουργού δεν συνυπολόγισε μερικά δεδομένα. Η αποδοχή αυτής της ηγετικής ομάδας της Νέας Δημοκρατίας, όπως αποτυπώθηκε αυθεντικά στις πρώτες εκλογές του 2012 βρίσκεται στο 18%. Η κυβέρνηση είναι τρικομματική με τους δύο εταίρους αθροιστικά στο 20%. Ακόμη και αν δεχτούμε πως πρόκειται για μια μεγάλη στρατηγική κίνηση ( ερήμην της τύχης της χώρας) ποια είναι τα επόμενα βήματα; Ποιοι οι δυνητικοί του σύμμαχοι μετά από ενδεχόμενες εκλογές (εφόσον τις κερδίσει); Αδυναμία απάντησης άρα κολοβή στρατηγική – κοντόφθαλμη. Πυροδοτούν μη γραμμικές εξελίξεις τη στιγμή που η χώρα όφειλε να κινηθεί συντεταγμένα και να διεκδικήσει ό,τι καλύτερο μπορούσε στις νέες συνθήκες που θα διαμορφωθούν.
       Κανείς δεν υποστηρίζει πως η ΕΡΤ μπορεί να συνεχίσει ως έχει αλλά επίσης είναι δύσκολο να αποδεχτεί πως είναι αυτός ο τρόπος. Για πρώτη φορά εδώ και ένα χρόνο γίνεται εμφανές το αδιέξοδο μιας σημαντικής μερίδας του εκλογικού σώματος που δεν μπορεί να ενταχθεί στα δύο στρατόπεδα τα οποία φιλοδοξεί να δημιουργήσει ο πρωθυπουργός. Το δίλλημα Σαμαράς ή Τσίπρας δεν αντέχεται.
      Είναι γεγονός πως σε μια πορεία ομαλότητας και σταθεροποίησης της χώρας, οι διαφορές ανάμεσα στα κόμματα που συγκυβερνούν θα αυξάνονταν. Όσο η χώρα θα απεγκλωβιζόταν από το δεσμευτικό πλαίσιο τόσο θα αποκτούσαν σημασία οι πολιτικές και ιδεολογικές διαφοροποιήσεις. Η ενέργεια αυτή του πρωθυπουργού επιταχύνει τις εξελίξεις χωρίς όμως τις προϋποθέσεις.
   7 Ο ΣΥΡΙΖΑ ξαναμπαίνει στο πολιτικό παιχνίδι, Μπορεί να πατήσει σε μία ιδιάζουσα πολιτική κινητοποίηση παρά το διαφαινόμενο τέλμα στο οποίο είχε περιπέσει η στρατηγική του. Είναι ζητούμενο εάν καταφέρει να ξεπεράσει τις εγγενείς αδυναμίες του και να στραφεί σε ποιο ρεαλιστικές θέσεις που θα του προσδώσουν στοιχεία κυβερνητικής προοπτικής. Η μονοδιάστατη αντιμνημονιακή ρητορεία δεν αρκεί. Ούτε το ζήτημα της ΕΡΤ

Τετάρτη 5 Ιουνίου 2013

Νέα φάση - ίδιες προκλήσεις (άρθρο μου για τη Μακεδονία της Κυριακής της 2/6/2013)

Είναι πλέον εμφανές σε όλους πως η χώρα περνά σε μια άλλη φάση της κρίσης. Αυτό δεν σημαίνει επ’ ουδενί ξεπέρασμά της και μετάβαση σε μια νέα κανονικότητα. Οι συνθήκες έκτακτης ανάγκης είναι ακόμη ορατές, όμως κανείς από την άλλη δεν μπορεί να αγνοήσει ορισμένα σημάδια σταθεροποίησης.Η σταθεροποίηση αυτή έχει περισσότερο να κάνει με την άρση της γενικευμένης αβεβαιότητας σχετικά με βασικές παραμέτρους της ελληνικής υπόθεσης. Φαίνεται πως η χώρα μάλλον έχει αποφύγει οριστικά τον κίνδυνο άτακτης χρεοκοπίας, έχει αποφύγει τον κίνδυνο εξόδου από το ευρώ και έχει συνδεθεί με το κοινό μέλλον της ευρωζώνης. Αν αυτό το μέλλον είναι ευοίωνο ή όχι δεν το γνωρίζει κανείς, σημαντικό είναι όμως ότι η χώρα από εξαίρεση και παράδειγμα προς αποφυγήν έχει ξαναμπεί στο ίδιο βαγόνι με τις υπόλοιπες. Την ίδια στιγμή μάλιστα που τα προβλήματα αρχίζουν να αγγίζουν και χώρες του Βορρά, πέραν των νότιων, γίνεται εμφανές πως υπάρχει και δομικό πρόβλημα στη λειτουργία της ευρωζώνης. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι εθνικές παθογένειες, οι καθυστερήσεις και οι υστερήσεις στο εσωτερικό πεδίο έχουν εξαλειφθεί ή ότι δεν επηρεάζουν συνολικά την πορεία της χώρας. Το αντίθετο θα έλεγε κανείς. Όσο όμως οι εξωτερικοί καταναγκασμοί θα περιορίζονται ή θα αφορούν τα μακροσκοπικά μεγέθη, τόσο οι επιλογές εντός της χώρας θα αποκτούν μεγαλύτερη βαρύτητα.

Αν δεχθούμε αυτόν τον συλλογισμό, αποκτά ενδιαφέρον η πολιτική σε όλα τα επίπεδα, καθώς τόσο οι πολιτικές επιλογές σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσο όμως και οι εθνικές θα καθορίσουν αποφασιστικά το άμεσο μέλλον. Η λογική προστάζει κάποια αλλαγή πλεύσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς οι πολιτικές μονόπλευρης λιτότητας φαίνεται να προσκρούουν στην πραγματικότητα που εν μέρει αυτές δημιούργησαν. Από την άλλη, αποκτά νόημα και ενδιαφέρον ξανά η εγχώρια πολιτική αντιπαράθεση, καθώς όλοι πλέον είναι υποχρεωμένοι να τοποθετηθούν επί της ουσίας, με προγραμματικό ρεαλιστικό λόγο. Η αντίθεση «μνημόνιο - αντιμνημόνιο» φαίνεται να εξαντλεί τη δυναμική της, γεγονός που θα αναγκάσει τα κόμματα να στραφούν στο περιεχόμενο και όχι μόνο στη σύγκρουση και την περιφερειακή -κενή περιεχομένου- πόλωση.

Και η εθνική ατζέντα είναι μεγάλη - υπάρχει πληθώρα ζητημάτων που βρίσκονται σε εκκρεμότητα. Γιατί μπορεί μεν να επήλθε μια σταθεροποίηση, αυτή όμως βασίστηκε κυρίως σε δημοσιονομικά μέτρα παρά σε μεταρρυθμίσεις και αλλαγές σε κρίσιμους τομείς. Αυτό μάλιστα το χαρακτηριστικό έχει επισημανθεί πολλάκις και αφορά σχεδόν στη συνολική (μη) εφαρμογή του προγράμματος εδώ και τρία περίπου χρόνια.

Ας είμαστε όμως αισιόδοξοι πως κάποιες από τις πράγματι μεγάλες και φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις θα λάβουν χώρα, όχι ως προαπαιτούμενα καταβολής κάποιας δόσης αλλά ως συνειδητές επιλογές του εγχώριου πολιτικού συστήματος.Χαρακτηριστικά αναφέρω τρεις μεγάλες αλλαγές-μεταρρυθμίσεις που είτε βρίσκονται σε εξέλιξη είτε θα ξεκινήσουν. Πρώτη η διοικητική μεταρρύθμιση, που παρά τις όποιες καθυστερήσεις φαίνεται να έχει προχωρήσει. Δεύτερη η φορολογική μεταρρύθμιση, που αναμένεται, και τρίτη (όχι μεταρρύθμιση) η αλλαγή αναπτυξιακού μοντέλου.

Σε ό,τι αφορά την αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου, προσωπικά εκτιμώ πως δεν έχουμε διανύσει αρκετό δρόμο, καθώς δεν φαίνεται να μεταβλήθηκαν σοβαρά οι αντιλήψεις περί της ανάπτυξης. Βασικές παραδοχές του παλιού μοντέλου παραμένουν ριζωμένες, παρά την αμείλικτη πραγματικότητα κατάρρευσής του ή την ανάγκη μεγάλων χρηματικών ποσών για την ομαλή αναπαραγωγή του, χαρακτηριστικά που το καθιστούν μη ρεαλιστική επιλογή πλέον.Ίσως όμως αυτό να είναι το πεδίο διαφοροποίησης στη μεταμνημονιακή Ελλάδα. Το πεδίο όπου θα αποδειχθεί και θα κριθεί η προγραμματική πρόταση κάθε κομματικής δύναμης σε συνδυασμό βέβαια με την αντίληψη για την κοινωνική πολιτική.