Σάββατο 29 Οκτωβρίου 2011

Διαιρετική τομή

Το παρόν δημοσιεύτηκε στην ενημερωτική ιστοσελίδα KilkisToday.gr

Φτάσαμε πάλι σε ένα σημείο που προκαλεί συζητήσεις και διαφωνίες στο εσωτερικό της χώρας. Δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε για το αν οι εξελίξεις, η αναδιάρθρωση χρέους και το νέο δανειακό πρόγραμμα αποτελούν μια θετική ή αρνητική κατάληξη για τη χώρα. Λογικό και θεμιτό να υπάρχουν διαφωνίες. Θα τολμούσα να πω πως είναι και απαραίτητο. Από την άλλη επιβεβαιώνεται η άποψη πως στην οικονομική επιστήμη μέχρι ενός σημείου κινούμαστε επιστημονικά και από ένα σημειο και μετά υποκειμενικά.

Εκείνο όμως που είναι πλέον ακατανόητο είναι το να διαφωνούμε ολοκληρωτικά και απόλυτα για τις αιτίες που μας έφεραν εδώ και κυρίως να διαφωνούμε για τα χαρακτηριστικά του παρόντος. Ξημερώματα τις 27ης Οκτωβρίου η χώρα βρίσκονταν στον αέρα. Οι συνομιλίες δεν κατέληγαν, οι τραπεζίτες διαφωνούσαν και η καγκελάριος της Γερμανίας τις απειλούσε με χρεοκοπία της Ελλάδας. Για δύο ώρες η χώρα βρέθηκε στο χάος. Εκτιμώ ότι αυτό ήταν μία διαπραγματευτική  εκβιαστική κίνηση απο την πλευρά των Γερμανών αλλά σε κάθε περίπτωση η θέση της χώρας ήταν η χειρότερη δυνατή. Ευτυχώς αποφεύχθηκε η άτακτη χρεοκοπία.

Αυτό σημαίνει οτι σωθήκαμε – είναι η ερώτηση όλων. Εξαρτάται είναι η απάντηση. Για να απαντήσουμε στο εξής ερώτημα πρέπει αρχικά να περιγράψουμε τι θεωρούμε σωτηρία. Πολύ φοβάμαι οτι εφόσον δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε σε αρκετά άλλα δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε και στον ορισμό της σωτηρίας. Η δική μου άποψη είναι πως σωτηρία δεν σημαίνει επιστροφή στα επίπεδα ζωής και κατανάλωσης προ του 2009. Αυτό πρέπει για αρκετά χρόνια να το ξεχάσουμε. Αλλά θα πρέπει να θυμόμαστε ότι το 2009 η χώρα δανειζόταν 1 δισεκατομμύριο την εβδομάδα για να καλύψει τις πρωτογενείς και δευτερογενείς δαπάνες της.

Αντί για σωτηρία είναι ορθότερο να μιλήσουμε για ένα πλαίσιο. Ένα πλαίσιο στο οποίο οφείλουμε να κινηθούμε εάν θέλουμε να πιάσουμε τους στόχους. Δεν μας εμποδίζει κανείς να κάνουμε πιο γρήγορα αλλά και πιο δίκαια αυτές τις αλλαγές. Δεν μας εμποδίζει κανείς να φτάσουμε νωρίτερα στο στόχο.

Στα πλαίσια τέτοιων αλλαγών είναι λογικό πως το υπάρχον κομματικό σύστημα δοκιμάζεται. Βέβαια οι πολιτικές οικογένειες πάντα θα υπάρχουν αλλά οι φορείς των ιδεών θα μεταβάλλονται. Σίγουρα θα υπάρξουν ανακατατάξεις και νέες κινήσεις. Και από ό,τι διαφαίνεται είμαστε μπροστά στη δημιουργία μιας νεας διαιρετικής τομής, όχι κάθετης στον άξονα Δεξιάς- Αριστεράς αλλά οριζόντιας. Η διαιρετική τομή αυτή από την μία έχει ( ή θα έχει) όσους ασπάζονται μια εκσυχρονιστική, νεωτερική και ευρωπαϊκή αφήγηση και από την άλλη όσους ασπάζονται μια πιο εθνοκεντρική, παραδοσιακή αφήγηση. Αυτό θα αποτυπωθεί και στα οικονομικά προτάγματα με τους πρώτους να προκρίνουν πιο φιλελεύθερες ιδέες και πιο σοσιαλδημοκρατικές και τους δεύτερους από την άλλη πιο κρατικιστικές και πιο προστατευτικές .

Θα πει κανείς πως αυτή η διαιρετική τομή υπήρχε σχεδόν πάντα στο ελληνικο πολιτικό σύστημα τα τελευταία 50 χρόνια, όμως δεν ήταν ποτέ η καθοριστική. Άλλες πολύ πιο δυνατές διαιρετικές τομές, κάθετες την επισκίαζαν και την εγκόλπωναν. Βενιζελικοί – αντιβενιζελικοί ( ακόμα πιο παλιά), Αριστερά – Δεξιά στον εμφύλιο, Δεξιά – αντιδεξιά στην Μεταπολίτευση.

Σήμερα όμως που αυτές οι τομές ανήκουν στο παρελθόν ( δεν ισχυρίζομαι οτι δεν επιδρούν ) η νέα τομή θα είναι αυτή και θα τεθεί δραματικά σε όλους τους τομείς. Ο νέος λόγος που αρχίζει να διαφαίνεται – προσπαθεί να άρει τις αγκυλώσεις της Μεταπολίτευσης. Συγκρούεται με τον διάχυτο συναισθηματισμό και προκρίνει τον ορθολογισμό, το μετρήσιμο, το εφικτό και το αποτελεσματικό. Αυτός ο λόγος μπορεί να πάρει δεξιά νεοφιλελεύθερα χαρακτηριστικά , μπορεί να πάρει κεντροαριστερά σοσιαλδημοκρατικά- εξού και το οριζόντιο της τομής.

Σε κάθε περίπτωση βρισκόμαστε και ζούμε ενδιαφέροντες καιρους. Primum vivere deinde philosopharι για όλους μας από την άλλη...

Τρίτη 18 Οκτωβρίου 2011

Στόχοι και μέσα ( άρθρο μου για την Θεσσαλονίκη της 17/10/2011)


Tο μνημόνιο και το μεσοπρόθεσμο, πέραν των οικονομικών μέτρων που συνεπάγονται, είναι η έμπρακτη απόδειξη της επιλογής μας σαν κοινωνία να συνεχίσουμε στο ισχυρότερο club κρατών του κόσμου. Εχουν δηλαδή και έναν συμβολικό ρόλο. Βέβαια επειδή η κοινωνία δεν είναι ένα σώμα με κοινή πάντα βούληση και κοινά συμφέροντα, ίσα ίσα το αντίθετο θα λέγαμε, γεννάται μία αδήριτη ανάγκη και ακολούθως ένα βασικό ερώτημα.
Η αδήριτη ανάγκη έχει να κάνει με την παρουσίαση των εναλλακτικών σχεδίων που δεν συμφωνούν με το ακολουθούμενο. Βέβαια υπάρχουν δύο υποσύνολα διαφωνούντων με την ακολουθούμενη πολιτική. Από την μια όσοι εναντιώνονται τόσο στον στόχο και άρα και στα μέσα με τα οποία προσπαθεί η κυβέρνηση να τον πετύχει και από την άλλη όσοι συμφωνούν με τον στόχο αλλά εγείρουν αντιρήσεις για τον τρόπο και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται προς την επίτευξή του.
Όσοι διαφωνούν με τον στόχο οφείλουν να εξηγήσουν πως θα πράξουν σε καθεστώς εθνικού νομίσματος, με δεδομένη και επιβαρυμένη την δυσκολία εξωτερικού δανεισμού καθώς θα βγαίνουμε από μία τυπική χρεωκοπία, με άμεσο και βίαιο ισοσκελισμό του προυπολογισμού. Με απλά λόγια την επομένη μιας τέτοιας καταστροφής, όσα βγάζουμε τόσα θα τρώμε. Επίσης ας συνυπολογίσουν την γεωπολιτική καθίζηση της χώρας, την διεθνή απομόνωση και την κοινωνική κατακραυγή, που εικάζω πως θα είναι πολλαπλάσια της σημερινής. Εν ολίγοις υπάρχει εναλλακτικός δρόμος, όμως δυστυχώς για αυτούς που τον προπαγανδίζουν εμπεριέχει το λιγότερο ίδιες δυσκολίες με αυτές που έχουμε να αντιμετωπίσουμε σήμερα.
Στο άλλο υποσύνολο που αποδέχεται ότι στόχος είναι να παραμείνουμε με Ευρώ στα χέρια μας, εντός ευρωπαϊκών δομών με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την θεσμική και οικονομική συγκρότηση, εντοπίζουμε μια άλλου είδους κριτική. Εδώ γίνονται παρατηρήσεις και επισημάνσεις λαθών και κατάφορων αδικιών. Καθυστερήσεις, απουσία σχεδιασμού, χαμηλή αποδοτικότητα και ελλειψη αποφασιστικότητας καταλογίζονται στην κυβέρνηση. Εκπέμπεται μια αγωνία εαν θα τα καταφέρουμε και πόσο μεγάλο τίμημα θα πληρώσουμε. Το τίμημα αυτό οφείλεται στην ιδιομορφία του προγράμματος που πρέπει να ακολουθήσουμε ή επιβαρύνεται σημαντικά εξαιτίας των ανωτέρω;
Βέβαια υπάρχει και η αξιωματική αντιπολίτευση που ρητορικά ανήκει στην δεύτερη κατηγορία- υποσύνολο, αλλά πρακτικά κλείνει το μάτι σε όλους τους διαφωνούντες και φλερτάρει με όλες τις απόψεις, ακόμη και τους οπαδούς της δραχμής. Είναι και αυτό σημείο των καιρών.
Για όλα αυτά όμως που συμβαίνουν στη χώρα την κυρίαρχη ευθύνη την φέρει η κυβέρνηση. Διότι ποτέ δεν εξήγησε στον ελληνικό λαό το μέγεθος της προσπάθειας που πρέπει να καταβληθεί, ποτέ δεν πρόλαβε τις εξελίξεις παρά μόνο σύρθηκε από αυτές, ποτέ δεν προσπάθησε να στήσει νέες κοινωνικές συμμαχίες παρά έμεινε στις παλιές που διαλύονται και τέλος απέτυχε να επιμερίσει δίκαια το κόστος της προσαρμογής αυτής. Κρύβεται πίσω από την, πλειοψηφική ελπίζω, θέληση των Ελλήνων να παραμείνουν εντός ευρωπαϊκών δομών και με την αναποτελεσματικότητά της τη ροκανίζει και αυτήν. 

Τρίτη 4 Οκτωβρίου 2011

2 χρόνια ( άρθρο μου για την Θεσσαλονίκη της 03/10/2011)


Συμπληρώνονται 2 χρόνια από τις εκλογές του 2009 και όπως και πέρυσι από αυτή τη στήλη προβαίνουμε σε έναν μίνι απολογισμό των κυβερνητικών ενεργειών αλλά και της γενικότερης κατάστασης.
Πρώτον, φέτος τα πράγματα είναι πιο δυσοίωνα. Την χώρα έχει καταπλακώσει μία καταχνιά, ευθέως ανάλογη της οικονομικής κατάστασης. Πέρυσι ήμαστε αισιόδοξοι για το μέγεθος και το βάθος της κρίσης. Η κυβέρνηση ήταν παντοδύναμη, είχε να επιδείξει ορισμένες μεταρρυθμιστικές προσπάθειες και μπορούσε να θέσει εκλογικά διλήμματα. Κέρδισε τις εκλογές της τοπικής αυτοδιοίκησης και τις περιφερειακές.
Από εκείνο το σημείο όμως ξεκίνησε μια αδικαιολόγητη χαλάρωση και μια εσωστρεφής πολιτικολογία για το εάν η χώρα μπορεί να ανταπεξέλθει στις επιταγές του μνημονίου. Κάθε εσωτερική διεργασία πάγωσε και όλα επενδύθηκαν σε επαφές και διαπραγματεύσεις. Την άνοιξη πετυχαμε μια πρώτη μείωση του επιτοκίου και μια επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής, αλλά αντί να εκμεταλευτούμε αυτήν την επιτυχία υπήρξε μεγαλύτερη χαλάρωση. Φτάσαμε έτσι στο μεσοπρόθεσμο σχέδιο στις αρχές του καλοκαιριού. Ένα σχέδιο που πέραν όλων των άλλων αποτελεί και έκπτωση στόχων και επιδιώξεων της τρόικας, διότι ενισχύει την στόχευσή του στο οικονομικό αποτέλεσμα πάση θυσία, σε βάρος των απαραίτητων διαρθρωτικών αλλαγών. Ένα σχέδιο του οποίου η υπερψήφιση κόντεψε να ρίξει την κυβέρνηση και στο παρασκήνιο είχε τηλεφωνικές αναζητήσεις νέου πρωθυπουργού.
Δυστυχώς όμως οι οριακές στιγμές εκείνες, δεν έγιναν μάθημα σε κανέναν και ακολούθησε ένα αδιάφορο μεταρρυθμιστικά καλοκαίρι. Η σχετικά καλή συμφωνία της 21ης Ιουλίου με νέα μείωση του επιτοκίου δανεισμού, και μίνι αναδιάρθρωση του ελληνίκού χρέους δεν συνδιάστηκε με προσπάθειες. Αδράνεια και συντεχνιακές επιδιώξεις κυριάρχησαν, δημοσιονομική χαλάρωση και ψίγματα επαναδιαπραγμάτευσης από τον νέο ΥΠΟΙΚ. Τα αποτελέσματα τα θυμόμαστε όλοι, με την τρόικα να αναχωρεί, τα δημοσιεύματα περί χρεοκοπίας να παγιώνονται και όλη η προσπάθεια να κρέμεται από μία κλωστή. Νέα μέτρα, νέοι φόροι και έκτακτες εισφορές φανερώνουν την αποτυχία εκτέλεσης των συμφωνηθέντων. Η ευθύνη της κυβέρνησης τεράστια αλλά μερίδιο φέρει και η τρόικα που αποδέχεται τους τρόπους και τα μέσα αυτα. Αποδέχεται την υψηλή φορολογία και τις έκτακτες εισφορές ενώ θα έπρεπε να πιέσει προς την κατεύθυνση των μεταρρυθμίσεων.
Βέβαια οφείλουμε να εξετάσουμε και τις διεθνείς εξελίξεις. Πέρυσι το πρόβλημα μόλις είχε μετατραπεί από αμιγώς ελληνικό σε πρόβλημα του ευρωπαϊκού νότου κυρίως, ενώ φέτος το πρόβλημα είναι πρόβλημα της ευρωζώνης. Πέρυσι οι λύσεις περιορίζονταν σε μνημόνιο και λιτότητα, φέτος συζητούνται σχεδόν τα πάντα. Από ευρωομόλογα μέχρι κοπή νέου ευρωπαϊκού χρήματος, αναδιαρθρώσεις, δημιουργία ευρωπαϊκου νομισματικού ταμείου, επενδυτικές στοχεύσεις και στο βάθος πολιτική και οικονομική ενοποίηση.
Το δυστύχημα για τη χώρα εκτός του ότι βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα είναι πως έχει μία αδύναμη κυβέρνηση, μια απρόθυμη δικαίως κοινωνία, μια μη συναινετική αντιπολίτευση, κουλτούρα αδράνειας και στασιμότητας. Η συμπεριφορά μας δίχνει πως πιστεύουμε οτι έχουμε πολλά περιθώρια ακόμη. Δείχνει πως η κρισιμότητα των στιγμών δεν μεταβάλλει την παγιωμένη κοινωνική καθημερινότητα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΠΕΡΣΙΝΟ ΑΡΘΡΟ