Κάθε τέλος χρονιάς, εκεί λίγο πριν τα εορταστικά τραπέζια, είθισται να διαβάζουμε άρθρα που είτε ανακεφαλαιώνουν όσα ζήσαμε αποτιμώντας τα, είτε «προβλέπουν» τις προκλήσεις του μέλλοντος ψηλαφίζοντας και αναλύοντας τις δυναμικές που διαμορφώνονται. Πιστός σε αυτήν την παράδοση, παρουσιάζω κάποιες δικές μου για το επόμενο έτος με σημεία αναφοράς την παγκόσμια κοινότητα, την Ελλάδα αλλά και την Θεσσαλονίκη.
1. Κλιματική κρίση.
Πανταχού παρούσα, μας απασχολεί αλλά δεν καθορίζει δυστυχώς τις επιλογές μας.
Τη συζητάμε σε συνέδρια και ημερίδες αλλά οι υποδομές ανθεκτικότητας ακόμη
αναζητούνται και οι χρηματοδοτήσεις παγίως κατευθύνονται σε άλλους τομείς. Το
οικονομικό κόστος των συνεπειών της προϋπολογίζεται τεράστιο αν δεν σχεδιάσεις
έγκαιρα και δεν υλοποιήσεις συστηματικά. Ιδιαίτερα για χώρες σαν και εμάς, στη
εύκρατη ζώνη, στη Μεσόγειο και με δομική υστέρηση υποδομών, τα νέα είναι
δυσοίωνα. Πως το είχε πει μια ψυχή παλαιότερα με άλλη αφορμή; «Ή αλλάζουμε ή
βουλιάζουμε». Για την ώρα το δεύτερο. Ταμεία Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης και
λοιπά χρηματοδοτικά εργαλεία υπηρετούν και πάλι έναν εσωστρεφή στρεβλό
κορπορατισμό και βλέπουμε. Αν δεν δείτε τις πόλεις μας να αλλάζουν – κυρίως
Αθήνα και Θεσσαλονίκη, μην «αγοράσετε» καμία προσαρμογή στα νέα δεδομένα. Ό,τι
είναι να γίνει πρέπει να γίνει στα μεγάλα μητροπολιτικά αστικά κέντρα της
χώρας. Εκεί θα παιχτεί η υπόθεση της κλιματικής κρίσης. Εκεί και σε μεγάλα έργα
υποδομής και δικτύων.
2. Δύση – Ανατολή, Η.Π.Α και Ε.Ε – Κίνα και Ρωσία, πολυπολιτικότητα και
πλανητική κυριαρχία. Εμείς
οι δυτικοί μάθαμε τον κόσμο μέσα από τα δικά μας εκπαιδευτικά συστήματα, τα
δικά μας βιβλία και τις δικές μας ιδεολογίες. Λογικό αφού από το 1600μ.Χ μέχρι
και σήμερα η Δύση κυριαρχεί. Θα είναι όμως έτσι ο κόσμος που ξημερώνει; Ο 21ος
αιώνας δίνει γρήγορα μάλλον αρνητικές απαντήσεις. Η άνοδος της Κίνας, η
ανθεκτικότητα της Ρωσίας, η δημογραφία της Ινδίας αλλά και της Αφρικής αλλάζουν
το κέντρο βάρους σε πλανητικό επίπεδο. Για τους Κινέζους αυτή η εξέλιξη είναι η
επαναφορά στην «φυσική τάξη των πραγμάτων» γιατί θεωρούν την δυτική κυριαρχία
μια ιστορική παραφωνία που κλείνει τον κύκλο της. Οι άλλοι παγκόσμιοι παίκτες
έχουν υπέρ τους τη δημογραφία, αποκτούν την τεχνολογία, έχουν παραγωγικές
δομές, συγκεντρωτική και συνήθως αυταρχική ηγεσία, αδύναμες κοινωνίες των
πολιτών, ισχυρή κρατική εθνική ιδεολογία και μια διαφορετική αντίληψη του
χρόνου υπέρ του μακρού χρόνου και όχι του εφήμερου. Από την άλλη εμείς,
ιδιαίτερα η Ε.Ε ως η σοσιαλδημοκρατική εκδοχή της Δύσης έχουμε έλλειμα ηγεσίας
και στρατηγικής. Φαίνεται σαν να περπατάμε όταν οι άλλοι τρέχουν.
3.
Δημογραφία.
Γερνάμε ολοταχώς και μάλλον όχι επιτυχώς. Όλη η Δύση έχει θέμα αλλά εμείς και
πάλι βρισκόμαστε στην πρωτοπορία. 44 έτη η διάμεσος ηλικία με ανοδικές τάσεις –
1,3 παιδιά ανά γυναίκα. Το δημογραφικό προφίλ της Ελλάδας είναι τραγικό και
αυτό δύσκολα ανατάσσεται. Η δημογραφική κρίση ως αποτέλεσμα τουλάχιστον δύο
μέγα- παραγόντων δεν είναι εύκολο να ανατραπεί. Αξίζει όμως – αφού το έχουμε
διαπιστώσει το πρόβλημα – να προσπαθήσουμε να το λύσουμε. Αφενός το σύγχρονο
πολιτισμικό πρότυπο του δυτικού ανθρώπου – οι αξίες, οι προτεραιότητες, ο
ατομοκεντρισμός- και αφετέρου η οικονομική δυσπραγία μεγάλων τμημάτων της
κοινωνίας ( ή η απόσταση από το επιθυμητό βιοτικό επίπεδο) καθιστούν την
τεκνοποιία ενδεχομένως ασύμφορο οικονομικά βάρος έως αδιανόητη επιλογή. Όμως για
εμάς είναι μονόδρομος η προσπάθεια βελτίωσης των δεικτών. Με μια πρόταση πρέπει
με ένα πλέγμα δημοσίων πολιτικών να εναρμονίζουμε την σύγχρονη κοινωνική και
οικονομική πραγματικότητα με την οικογενειακή ζωή. Επιδόματα, γονικές άδειες,
σχολεία, παιδικοί σταθμοί, χρηματικές μεταβιβάσεις, κίνητρα και αντικίνητρα –
όλα πρέπει να επιστρατευτούν με ορίζοντα 50ετίας και με ευρεία πολιτική και
κοινωνική συναίνεση αν δεν θέλουμε να μετατραπούμε σε κράτος – έθνος παρίας της
περιοχής που θα φθίνει συνεχώς μέχρις αφανισμού.
4. Βγήκαμε από την οικονομική κρίση; Όλα βαίνουν καλώς; Είναι πίσω μας οι μαύρες μέρες της
χρεοκοπίας; Αν δει κανείς εστιατόρια, καταλύματα, ταβέρνες και πωλήσεις
αυτοκινήτων θα πει ότι στην Ελλάδα έχουμε αλλάξει κατηγορία, έχουμε επιστρέψει
σε μια ευρωπαϊκή -καταναλωτική – κανονικότητα και πως το μέλλον μας διαγράφεται
ευοίωνο. Είναι όμως έτσι; Μια πρώτη παρατήρηση είναι πως αυτό το σκηνικό –
αναλογικά- το ζήσαμε πολύ καλά εκεί στα τέλη της δεκαετίας του 2000. Τότε δεν
έβρισκες άδειο δωμάτιο πουθενά και όλες οι αντιπροσωπείες ακριβών αυτοκινήτων
είχαν ξεπουλήσει. 2 χρόνια μετά η χώρα χρεοκόπησε. Ελεώ και πανδημίας η Ελλάδα δανείστηκε
ξανά τεράστια ποσά, τμήμα αυτών πέρασε στην κατανάλωση, η οικονομία
υπερθερμάνθηκε, δημιουργήθηκαν νέες θέσεις εργασίας όμως στα βασικά είμαστε και
πάλι έκθετοι. Το παραγωγικό μοντέλο δεν άλλαξε, η δημόσια διοίκηση δεν
εκσυγχρονίστηκε όσο έπρεπε, η δικαιοσύνη είναι τριτοκοσμική, το πολιτικό
σύστημα έχεις τις ίδιες και απαράλλακτες παθογένειες – μαύρο πολιτικό χρήμα,
αδύναμοι θεσμοί, συγκέντρωση εξουσιών, εξωθεσμικά κέντρα αποφάσεων κοκ. Άρα;
Άρα έχουμε ξανά όλα τα υλικά που μας οδήγησαν στην κρίση του 2008 και στη
χρεοκοπία του 2010 ξανά πάνω στο τραπέζι παρά την τεράστια και οδυνηρή
υπερδεκαετή «δημοσιονομική διόρθωση». Στην παλίρροια επιπλέουμε – στην άμπωτη
τσακιζόμαστε. Συνυπολογίστε όμως μια σημαντική διαφορά. Η πολιτική – οικονομική
οικογένεια της Δύσης το 2010 είχε άλλες δυνατότητες και λιγότερες προκλήσεις
από αυτή του 2025.
5. Υπάρχει Ελλάδα έξω από την Αθήνα (άντε Αττική); Αν τα δει κάποιος ψυχρά τα δεδομένα
θα απαντήσει «μάλλον όχι». Υπερβολή; Μπορεί. Περιγράφει όμως μια πραγματικότητα
που ναρκοθετεί την ίδια τη χώρα. Τώρα γιατί αυτό το διατυπώνουμε ρητά και
απερίφραστα εμείς οι Θεσσαλονικείς έχει να κάνει με το δικό μας ιστορικό
φορτίο. 2300 χρόνια ήμαστε πάντοτε πόλη και διατηρούμε ίσως αυτές τις σκιές του
παρελθόντος στο νου μας. Όταν όμως κάθε χρόνο στην Αθήνα προστίθεται
χιλιομετρικά ένα Μετρό Θεσσαλονίκης ενώ στο βορρά μετά από 18 χρόνια ακόμα
περιμένουμε – κάτι πάει στραβά. Και αν αυτό συμβαίνει στη Θεσσαλονίκη,
αξιολογείστε τί γίνεται στην υπόλοιπη ελληνική περιφέρεια. Η Ελλάδα το 2020
εμφάνιζε το 9 ο υψηλότερο επίπεδο περιφερειακών ανισοτήτων ως προς το κατά
κεφαλήν ΑΕΠ μεταξύ των 30 χωρών του ΟΟΣΑ. Τα τελευταία χρόνια που παρατηρείται
μεγέθυνση της οικονομίας η γενικότερη αίσθηση είναι πως και πάλι η Αττική και η
Αθήνα ανοίγουν την ψαλίδα – με εξαίρεση κάποιες τουριστικές περιοχές. Πιθανά να
χάνεται δηλαδή η ευκαιρία – και πάλι- της ισόρροπης περιφερειακής ανάπτυξης.
6. Θεσσαλονίκη : αέναη μάχη προοπτικών και προβλημάτων. Η πόλη έχει δυναμική, έχει προοπτικές
και ταυτόχρονα μάχεται με τους δικούς της δαίμονες. Τα προβλήματά της είναι
δομικά, μεγάλα και πολλά από αυτά σχεδόν διαχρονικά. Δεν μπορούν να λυθούν σε
κανένα άλλο επίπεδο πέραν του κυβερνητικού. Απαιτούνται σημαντικοί πόροι,
σοβαρό σχέδιο – κατά καιρούς υπήρξε – με προτεραιότητες και ιεραρχήσεις. Οι
προκλήσεις που αντιμετωπίζει η πόλη ως πολεοδομικό συγκρότημα απαιτούν εδώ και
τώρα μητροπολιτική διαχείριση. Απορρίμματα, βιώσιμη αστική κινητικότητα,
υποδομές και υποδομές ανθεκτικότητας, ασφάλεια, ποιότητα ατμοσφαιρικού αέρα,
προστασία δύο οικοσυστημάτων, πρωτοβάθμια υγεία, ανάπτυξη, χωροταξία,
επενδύσεις και λειτουργίες πόλης δεν μπορούν να περιορίζονται στα διοικητικά
όρια ενός δήμου του πολεοδομικού συγκροτήματος – ακόμα και αν αυτός είναι ο
κεντρικός. Στεγαστικό, ρύθμιση τουριστικών δραστηριοτήτων, συγκοινωνίες και
υποδομές πρέπει να είναι στον πυρήνα κάθε προσπάθειας. Σε κάθε περίπτωση η
εξέλιξη του στοιχήματος που λέγεται Θεσσαλονίκη θα είναι ενδεικτική της πορείας
της χώρας. Πετυχαίνει η πόλη; Σημαίνει ότι μοιράζονται διαφορετικά οι εθνικοί
και ευρωπαϊκοί πόροι, ότι η πέραν της Αττικής Ελλάδα δίνει σημάδια ζωής, ότι
βαθαίνει το ελληνικό ΑΕΠ και μπορούμε να παίξουμε έναν ρόλο στη Νοτιοανατολική
Ευρώπη. Αποτυγχάνει η Θεσσαλονίκη; Σημαίνει αυτά που ήδη ξέρουμε και ένα ταβάνι
χαμηλών εθνικών προσδοκιών. Η Θεσσαλονίκη δηλαδή ως δείκτης.
Ας ευχηθούμε το 2024 να είναι ένα έτος ωριμότητας –
προσωπικής και συλλογικής και να προχωρήσουμε μερικά αποφασιστικά βήματα
παρακάτω, πάντα προς τη σωστή κατεύθυνση. Η αλληλουχία των κρίσεων από την μία
μας κάνει πιο «σοφούς» και από την άλλη πιο ευάλωτους στην αναζήτηση της
ευτυχίας ή ευζωίας. Η μάχη αυτών των δύο τάσεων θα κρίνει το που θα βρισκόμαστε
σε 10- 20 χρόνια από σήμερα. Ας κάνουμε τις σωστές επιλογές
το άρθρο δημοσιεύτηκε 01/01/2024 στη Voria.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου