Ταξίδι στο χρόνο - συμβουλεύοντας πρωθυπουργούς την τελευταία 20ετία ( «16 στιγμές» που ίσως άλλαζαν την πορεία μας)

 

Λίγες ημέρες πριν μπούμε στο 2021, δεν θα μπορούσα να βρω καλύτερο χρονικό σημείο για να σκεφτώ και να γράψω το παρόν πόνημα. Βρισκόμαστε εν μέσω μίας πανδημίας και μιας τεράστιας υγειονομικής κρίσης που επηρεάζει κάθε πτυχή της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, (ίσως) ανατρέπει γεωπολιτικούς συσχετισμούς και σίγουρα μας βάζει για τα καλά στον 21ο αιώνα μετά την πρώτη εισαγωγική δεκαετία.

Η Ελλάδα σε αυτό το πλαίσιο έχει να αντιμετωπίσει ταυτόχρονα τους δικούς της δαίμονες, εσωτερικούς και εξωτερικούς, ως μία μεσαία ευρωπαϊκή αλλά μικρή διεθνώς χώρα με συγκεκριμένες δυνατότητες αλλά και περιορισμούς. Εκεί που λέγαμε ότι κουτσά στραβά αφήσαμε πίσω μας την υπερδεκαετή οικονομική κρίση – debatable αλλά ας προχωρήσουμε για την οικονομία του άρθρου – μας βρήκε ο ιός εκ Κίνας, ο τουρκικός αναθεωρητισμός, οι ανακατατάξεις στο γεωπολιτικό τόξο που ξεκινά από εμάς και καταλήγει στην Ινδία κ.α

H ανάπαυλα των γιορτών είναι μία ευκαιρία αναστοχασμού. Έτσι λοιπόν μεταξύ τύρου και αχλάδου και άλλων λιπαρών εδεσμάτων αναρωτήθηκα αν μέσα από μια άλλη αλληλουχία επιλογών και πρωθυπουργικών αποφάσεων η χώρα θα μπορούσε να είναι σε μία άλλη θέση – καλύτερη. Ποιες αποφάσεις ή παραλείψεις θεωρώ σημαντικές; Ή τί θα άλλαζα αν μπορούσα;

Αν με έναν μαγικό τρόπο μπορούσα να γυρίσω το χρόνο πίσω κατά το δοκούν και να μεταφερθώ δίπλα σε πρωθυπουργούς της χώρας την τελευταία 20ετία ως μυστικοσύμβουλός τους, τί θα τους έλεγα, πότε θα τους το έλεγα και γιατί;

Αυτή ήταν μία σκέψη που με γοήτευσε – ένα what if εμπνευσμένο από παρεμφερείς τηλεοπτικές σειρές και ντοκιμαντέρ που εξετάζουν ένα διαφορετικό, εναλλακτικό παρελθόν. Για πάμε να δούμε λοιπόν.

Πρόχειρα εντόπισα ορισμένες «στιγμές καμπής» που εάν δίνονταν άλλες απαντήσεις, άλλες επιλογές ίσως η χώρα να βρισκόταν σήμερα σε άλλο, καλύτερο σημείο. Είναι περισσότερο ένα παιχνίδι του μυαλού και μια καταγραφή ορισμένων σκέψεων – δεν διεκδικεί δάφνες πολιτικής ανάλυσης.

Μετά τις απαραίτητες εξηγήσεις εντόπισα 16 σημεία. Ιδού:

1. Θα πήγαινα στον Κώστα Σημίτη το 2.000 και θα του έλεγα : «Δώσε βάση στους θεσμούς και ενίσχυσε τη διαφάνεια. Ο εκσυγχρονισμός ως project απαιτεί πληθώρα στελεχών και η χώρα δεν έχει αυτό το στελεχιακό βάθος. Δώσε βάση στη μετεξέλιξη του ΠΑ.ΣΟ.Κ».

2. Στον ίδιο θα έλεγα το 2001 : «Μην υποχωρείς στο ‘’ασφαλιστικό Γιαννίτση’’, πράξε το χρέος σου απέναντι στις επόμενες γενιές της χώρας, κλείσε τα αυτιά σου στην εσωκομματική, στη  νεοδημοκρατική και εξ’ αριστερών αντιπολίτευση. Η υποχώρησή σου θα σημάνει την αρχή του τέλους του εκσυγχρονιστικού εγχειρήματος και θα συμπαρασύρει τη χώρα σε μία αδιανόητη δαπάνη τα επόμενα χρόνια που θα υπερβαίνει κατά πολύ τις οικονομικές της δυνατότητες».

3. Στον ίδιο το 2003 : «Μην δίνεις το δαχτυλίδι διαδοχής σε έναν μόνο υποψήφιο. Άνοιξε το παιχνίδι της διαδοχής στο ΠΑΣΟΚ με όρους πολιτικούς, εσωκομματικής δημοκρατίας και αποδέξου ότι η ήττα του κόμματος θα είναι μεγαλύτερη».

4. Στον Κώστα Καραμανλή τον Σεπτέμβριο του 2004 – μετά τους Ολυμπιακούς : «Έχεις τη σπάνια ευκαιρία να αλλάξεις τη χώρα καθώς η κυριαρχία σου είναι καθολική και η χώρα που παρέλαβες στο καλύτερό της σημείο διαχρονικά. Όρισε 2-3 μεγάλους στόχους και υπηρέτησε αυτούς. Γίνε καλός πρωθυπουργός και μη μένεις μόνο στο γεγονός ότι είσαι πολύ καλός πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας. Είναι η καλύτερη περίοδος για ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις. Μείνε στην Ιστορία ως μεγάλος».

5. Στον ίδιο στις πυρκαγιές του 2007 στην Πελοπόννησο : «Η διαχειριστική ανεπάρκεια των δομών και η καταστροφή δεν πρέπει να επιτρέψεις να φυσικοποιηθούν. Βάλε μπροστά μια επανεκκίνηση της πρωθυπουργίας σου – είσαι μόλις 3 χρόνια στο θώκο. Μην εγκαταλείπεις».

6. Στον ίδιο τον Δεκέμβρη του 2008 : «Για κανέναν λόγο μην αφήνεις να καεί η Αθήνα. Πρέπει να αντιδράσεις, να διασφαλίσεις τις περιουσίες και τον δημόσιο χώρο γιατί διαφορετικά θα τρωθεί όχι απλά η πρωθυπουργία σου αλλά η πίστη μεγάλου μέρους των Ελλήνων στις δυνατότητες του κράτους και στο μεταπολιτευτικό κοινωνικό συμβόλαιο. Η παράλυση θα μεταφραστεί ως παράδοση, ως ανοιχτός αντικοινοβουλευτισμός κοκ».

7. Στον Γιώργο Παπανδρέου το 2009 : «Όλα δείχνουν ότι θα είσαι επόμενος πρωθυπουργός. Προετοιμάσου καλύτερα, ενημερώσου διεξοδικά και σε βάθος, μην επιτρέπεις στην κομματική ροπή των στελεχών του ΠΑ.ΣΟ.Κ και στον βολονταρισμό να υποκαταστήσουν την ανάγκη ενός σχεδίου για την οικονομία. Να είσαι φειδωλός στις εξαγγελίες – δώσε βάση στις μεταρρυθμίσεις. Οι καιροί αναμένονται ταραχώδεις και η Ελλάδα είναι καρυδότσουφλο».

8. Στον ίδιο στα τέλη του 2009 : «Πάρε πιο σκληρά μέτρα άμεσα πριν βγει ο χρόνος, κέρδισε χρόνο, οι συσχετισμοί δεν ευνοούν το όποιο σχέδιό σου. Σταθεροποίησε τη χώρα στοιχειωδώς και κάνε ξανά εκλογές παρουσιάζοντας την πραγματικότητα στον ελληνικό λαό». Και λίγο αργότερα «εάν δεν κάνεις εκλογές ζήτα την ψήφιση του Μνημονίου με 180 ψήφους από τη Βουλή. Το βάρος πρέπει να σηκωθεί από τις μεγάλες ιστορικές παρατάξεις της Μεταπόλιτευσης».

9. Στον ίδιο το 2011 : «Μαζί με τις 4-5 μεγάλες μεταρρυθμίσεις που έχεις κάνει, άλλαξε τον εκλογικό νόμο και σύστημα στην κατεύθυνση του γερμανικού με 2 κάλπες. Σπάσε έναν κρίκο της κακοδαιμονίας της χώρας ό,τι και αν γίνει από εδώ και πέρα».

10. Στον Αντώνη Σαμαρά στις αρχές του 2012 : «Μην βιάζεσαι να γίνεις πρωθυπουργός. Άφησε τον Παπαδήμο να ολοκληρώσει έναν κύκλο απαραίτητων αλλαγών και ετοιμάσου καλύτερα. Θα αναγκαστείς να μετατοπιστείς από τις προεκλογικές σου θέσεις και αυτό θα έχει κόστος. Στην προσπάθεια να κερδίσεις το ΠΑΣΟΚ πρόσεξε να μην νομιμοποιήσεις οπτικές και προσεγγίσεις ακραίες».

11. Στο Βαγγέλη Βενιζέλο το 2012 : «Η αρχηγία του ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί να είναι μονοπρόσωπη διαδικασία. Μία εσωκομματική αναμέτρηση σφυρηλατεί το συνανήκειν. Η αποδρομή του Παπανδρέου και της ιστορικότητας του ονόματος αφήνει ένα δυσαναπλήρωτο κενό. Μην προσεγγίζεις το ζήτημα ως προσωπική σου δικαίωση».

12. Στον Σαμαρά πάλι, αρχές του 2014 : «Συνέχισε το μνημονιακό πρόγραμμα και μην σκέπτεσαι να αλλάξεις γραμμή – δεν θα εκτιμηθεί από κανέναν. Προσπάθησε να ενσωματώσεις στη διακυβέρνησή σου περισσότερα στοιχεία μίας κεντρώας ατζέντας ώστε να χτίσεις μία συμμαχία Κέντρου και Δεξιάς. Θα σε ευνοήσει κυρίως κυβερνητικά και δευτερευόντως εκλογικά».

13. Στον Αλέξη Τσίπρα το 2014 : «Μην βιάζεσαι να φτάσεις σε εκλογές. Άσε τον Σαμαρά να ολοκληρώσει έναν ακόμη κύκλο μεταρρυθμίσεων και στο μεταξύ εσύ ετοιμάσου καλύτερα. Όλο το οικοσύστημα ΣΥΡΙΖΑ είναι παντελώς ανέτοιμο. Εκλογές τον Σεπτέμβριο και μέχρι τότε όρισε 2-3 εφικτούς ρεαλιστικούς στόχους και με αυτούς ξεκίνα την μετατόπισή σου. Όλα δείχνουν ότι θα είσαι ο επόμενος πρωθυπουργός.

14. Στον Τσίπρα τον Φεβρουάριο του 2015 : «Εντόπισε 5 σημεία που θέλεις να διαπραγματευτείς στο νέο μνημόνιο, 5 σημεία που πιστεύεις ότι μεσοπρόθεσμα θα ευνοήσουν την πορεία της χώρας και την κοινωνικής της συνοχή και πάρε την τελική συμφωνία την 1η Μαρτίου. Η αποδοχή μιας συμφωνίας – εμφανώς ευνοϊκότερης από ό,τι είχαν να αντιμετωπίσουν οι ‘’Σαμαροβενιζέλοι’’ σου εξασφαλίζει ένα σταθερό πλαίσιο να κινηθείς. Σου δίνει το χρόνο για άλλες πολιτικές πρωτοβουλίες, άλλες συμμαχίες και μία ατραπό προς σοσιαλδημοκρατικοποίηση. Αποδεσμεύσου από τους ΑΝΕΛ και μετεξέλιξε τον ΣΥΡΙΖΑ εν κινήσει».

15. Στον Τσίπρα το 2016 – 2019 : «Το κόμμα ΣΥΡΙΖΑ ως έχει δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες της χώρας. Άλλαξε το συθέμελα επιδιώκοντας της ώσμωση με ευρύτερες πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις. Παραδειγματίσου από την άρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου να αναλάβει το κόμμα του πατρός του και την επιλογή του να διαμορφώσει ο ίδιος τις νέες συνιστάμενες».

16. Στον Κυριάκο Μητσοτάκη σήμερα : « Η χώρα χρειάζεται βαθιές αλλαγές, μη θεωρήσεις τη δεδομένη υπεροχή σου μόνιμη. Ενίσχυσε τις μεταρρυθμιστικές πολιτικές σου και προσπάθησε να συμπαρασύρεις το κόμμα προς αυτήν την κατεύθυνση». Επίσης θα του έλεγα «μην επιτρέψεις να σε υπνωτίσει η αδυναμία του αντιπάλου σου τη δεδομένη στιγμή – προσπάθησε μέσα από την διαχείριση της μετά την πανδημία οικονομίας να λύσεις παράλληλα πολλές παγιωμένες υστερήσεις της χώρας. Μη μείνεις μόνο στη διαχείριση – επιχείρησε αλλαγές».

Κάπου εδώ το παιχνίδι αυτό σταματά. Θα μπορούσε κανείς αντί για 16 να βρει 46 ή 106 στιγμές στην εικοσαετή αυτή πορεία της χώρας και να είναι όλες σωστές. Ή άλλος μπορεί να διαφωνεί με τις δικές μου 16 αυτές συγκεκριμένες «στιγμές», όλα στο παιχνίδι είναι. Mετά Χριστόν προφητεία; Όχι – περισσότερο ένα παιχνίδι της μνήμης και μία αξιολόγηση.

Το ερώτημα και ο στόχος όμως παραμένει ένας. Να βρει η χώρα μας τον βηματισμό της και να διεκδικήσει ό,τι της αναλογεί σε αυτόν τον αναδυόμενο νέο κόσμο του πραγματικού 21ου αιώνα. 

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελ;iδα VORIA.gr

Από τη Δ.Ε.Θ σού έρχομαι και στην κορφή κανέλα

 

Κατά καιρούς είχαν ακουστεί ενδιαφέρουσες απόψεις περί μεταφοράς της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης εκτός πολεοδομικού συγκροτήματος, στην περιοχή της Σίνδου.

Το σκεπτικό είχε δομή κα επιχειρήματα και ήταν ένα θέμα του δημοσίου διαλόγου τότε. Το 2000 - 2009 οι πραγματικότητες και οι προοπτικές της χώρας, άρα και οι σχεδιασμοί ήταν διαφορετικοί. Από τότε όμως έχουν αλλάξει άρδην τα δεδομένα.

Σήμερα, βρισκόμαστε μετά από 10 - 15 περίπου χρόνια να έχουμε στα χέρια μας μία πιο ώριμη προσέγγιση. Έχει ξεκινήσει ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την ανάπλαση του χώρου εκεί που βρίσκεται, στο κέντρο της πόλης.

η προκήρυξη του διαγωνισμού για το project της αναμόρφωσης του εκθεσιακού και συνεδριακού κέντρου της Θεσσαλονίκης γνώρισε μεγάλη αποδοχή από την διεθνή αρχιτεκτονική κοινότητα καθιστώντας το έργο της ανάπλασης της ΔΕΘ ένα φιλόδοξο εγχείρημα.

- οι παρεμβάσεις αφορούν συνολική έκταση 176 στρεμμάτων και θα αναμορφώσουν ριζικά την εικόνα όλης της πόλης

- τα μισά από τα στρέμματα θα δοθούν για χρήση στην πόλη με τη δημιουργία πάρκου και χώρων κοινής χρήσης.

- στο βόρειο κομμάτι, δίπλα από το Παλέ ντε Σπορ θα αναπτυχθεί το νέο συνεδριακό κέντρο

- Εγνατία με Αγγελάκη και θα ανεγερθεί επιχειρηματικό κέντρο ενώ κάτω από αυτά θα γίνει υπόγειο πάρκινγκ 2.000 θέσεων.

Κάθε ένας δικαιούται να έχει την Α ή την Β άποψη, να την καταθέτει και να επιδιώκει την επικράτησή της. Όμως εδώ έχουμε μία πόλη που διψάει για επενδύσεις, έχει ανάγκη την επιτάχυνση όλων των έργων υποδομής, χρειάζονται μεγάλες παρεμβάσεις κλίμακας. Έχουμε μία πόλη που έχει κολλήσει σε αέναες συζητήσεις, σε διχασμούς και κόντρες έχοντας όμως στο τραπέζι της την ατζέντα του 1990-2000 ενώ βαδίζουμε στο 2021. Δεν γίνεται παντού να προχωράνε έργα και μόνο η Θεσσαλονίκη να ομφαλοσκοπεί, μόνο η Θεσσαλονίκη να προανεγγέλει, να ματαιώνει, να ακυρώνει, να ξαναμαλώνει και να ξανασυζητά.

Αυτές οι καθυστερήσεις έχουν κόστος, αθροίζουν κόστος. Δεν γίνονται in vitro όπου μπορούμε κλεισμένοι σε έναν πύργο μεταξύ τύρου και αχλάδου να συζητάμε για ένα μέλλον που ποτέ δεν έρχεται. Χάνονται εκατομμύρια, χάνονται θέσεις εργασίας, ΑΕΠ. Η πόλη μένει στάσιμη, δεν αλλάζει, δεν βελτιώνεται με αυτή τη συνταγή.

Το σύνθημα είναι ένα και γύρω από αυτό πρέπει να συνασπιστούν όσοι αντιλαμβάνονται το διακύβευμα. «Εδώ και τώρα ολοκλήρωση των έργων - εδώ και τώρα επιτάχυνση των έργων» ώστε να μπορεί η πόλη να καθίσει στο τραπέζι του μελλοντικού εθνικού σχεδιασμού της επόμενης γενιάς μεγάλων έργων. Ακόμη και εάν εκκινούν από διαφορετικές ιδεολογικές ή πολιτικές αφετηρίες, είναι περισσότερο απαραίτητο από ποτέ να διαμορφωθεί μία συμμαχία υπέρ των έργων υποδομής, υπέρ των παρεμβάσεων κλίμακας.

Πόλη χωρίς υποδομές, χωρίς αναπλάσεις, χωρίς πράσινο και δημόσιο χώρο, χωρίς σοβαρό συγκοινωνιακό δίκτυο, χωρίς προσέλκυση επενδύσεων, νέες θέσεις εργασίας δεν μπορεί να σταθεί στον 21ο αιώνα - πόσο δε μάλλον να πρωταγωνιστήσει.

Μια μικρή παράθεση της κακοδαιμονίας θα πείσει και τον πιο καχύποπτο αναγνώστη περί του αληθούς της αγανάκτησης. Δεκαετίες για το μετρό, δεκαετίες για την πλατεία Διοικητηρίου, ακύρωση υποθαλάσσιας αρτηρίας, 15ετία για την ανάπλαση Δ.Ε.Θ, αρκετά χρόνια για το Μουσείο Ολοκαυτώματος, τα ίδια για τον περιφερειακό της πόλης ( ελπίζουμε όχι και για το flyover), παρόμοια για τους κόμβους. Στο τέλος της δεκαετίας όμως οι θρήνοι για μια πόλη με σημαντικές υστερήσεις κινδυνεύουν να γίνουν καφόφωνο μοιρολόγι και εμείς οι Θεσσαλονικείς μοιρολογίστρες.

Αλλαγή με ύμνους της στασιμότητας, πρόοδος χωρίς θραύση της συναίνεσης της ακινησίας, επιτάχυνση με διαρκή αναμασήματα δεκαετιών δεν μπορεί να υπάρξει. Διακηρυκτικά όλοι θέλουν μια πόλη εξωστρεφή που θα αξιοποιεί επιτέλους αυτά τα πολυθρύλητα πλεονεκτήματά της και θα αναδεικνύεται σε αυτό που δυνητικά μπορεί να μετατραπεί. Σε έναν κόμβο επιχειρηματικότητας, ανάπτυξης, εκπαίδευσης, εμπορίου, σε τουριστικό προορισμό αξιώσεων κοκ.

Όμως πως το φανταζόμαστε να γίνεται αυτό; Χωρίς μέσα σταθερής τροχιάς; Με περίπου ένα ΜΜΜ; Χωρίς δρόμους που θα συνδέουν το λιμάνι με τον αυτοκινητόδρομο; Χωρίς μεγάλες αστικές αναπλάσεις; Χωρίς αναβάθμιση του δημοσίου χώρου, χωρίς πράσινο, χωρίς υποδομές, ποδηλάτοδρομους, χωρίς πάρκινγκ; Ή μήπως η παράμετρος του χρόνου δεν προσμετράται στην εξίσωση ωσάν να τον έχουμε παγώσει;

Αν υπάρχει συνταγή που μπορεί να σε οδηγήσει στο στόχο χωρίς αυτές τις προϋποθέσεις ας κατατεθεί. Η λογική όμως λέει πως κατ’ αναλογία δεν μπορούμε να ταΐσουμε 5.000 κόσμου με 5 ψωμιά και 3 ψάρια. Δεν αρκεί δηλαδή το «λίγο κρασί, λίγο θάλασσα και λίγο ερωτική πόλη» για να συναγωνιστούμε αντίστοιχου βεληνεκούς και δυνατοτήτων πόλεις. Και στο κάτω κάτω της γραφής αυτός ο οιωνεί οριενταλισμός με τον οποίο προσεγγίζεται από πολλούς η πόλη πρέπει να περιοριστεί.

Το παρόν άρθρο φιλοξενήθηκε στη VORIA.gr

Η τέλεια καταιγίδα, οι δυσκολίες και το στοίχημα, άρθρο στη ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της ΚΥΡΙΑΚΗΣ 06/12/2020

 

Δε χωρά καμία αμφιβολία ότι η πανδημία θα φέρει μεγάλες ανακατατάξεις  στην πορεία των πραγμάτων και σίγουρα μεγάλες οικονομικές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία. Η Ελλάδα σε αυτό το πλαίσιο είναι δεδομένο ότι θα αντιμετωπίσει ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα καθώς  η ήδη δυσχερής της θέση με το μεγάλο δημόσιο χρέος και η διάρθρωση της σχετικά (μη) ανταγωνιστικής και διεθνώς (μη) εμπορεύσιμης οικονομίας της είναι βραχνάς που ίσως αποδειχθεί βρόγχος. Οι οικονομικές επιπτώσεις προδιαγράφονται ήδη στον ορίζοντα και αναθεωρούνται επί τα χείρω οι προβλέψεις της ύφεσης και της μελλοντικής ανάκαμψης.

Σε αυτή τη συνθήκη που βρισκόμαστε έχουμε στοιχεία που μας κάνουν απαισιόδοξους και κάποια λιγότερα αισιόδοξους. Απαισιοδοξία για το μέλλον φέρνει η αδυναμία του πολιτικού συστήματος -πλην ορισμένων θυλάκων- να επεξεργαστούν ένα σχέδιο ανάταξης της οικονομίας και της χώρας. Πολλές φορές κατά την ιστορία μας κατατέθηκαν σχέδια στη δημόσια σφαίρα. Το «σχέδιο Πισσαρίδη» σήμερα, όπως παλιότερα το «Μνημόνιο» είναι ολοκληρωμένες δέσμες δημόσιων πολιτικών, με δομή, στόχευση, συμπεράσματα και προτάσεις. Κάποιοι συμφωνούν, άλλοι διαφωνούν - ιδεολογικές παράμετροι πάντα υπάρχουν σε τέτοια κείμενα, όμως το μείζον είναι αλλού. Γιατί το πολιτικό σύστημα - τα κόμματα κυρίως -δεν καταθέτουν δικό τους σχέδιο. Σχέδιο την ιδιοκτησία του οποίου θα έχουν τα ίδια, όπως και τη δέσμευση εφαρμογής.

Η συγκρατημένη αισιοδοξία εδράζεται στην ευχή και εκτίμηση ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα αντιδράσει με τρόπο πιο αποτελεσματικό συγκριτικά με την κρίση χρέους και δανεισμού της προηγούμενης δεκαετίας, ότι ο λαϊκισμός ως μοντέλο διαχείρισης βρίσκεται σε κάμψη και ότι μία κρίσιμη κοινωνική μάζα έχει μετατοπιστεί προς πιο ορθολογικές θέσεις. Η συναίνεση της ακινησίας ήταν πρόβλημα και το 2010 είναι και το 2020. Δεν θέλουμε να αλλάξουμε. Αλλάζουμε λίγο -τόσο όσο να μην μας εκπαραθυρώσουν από τον ανεπτυγμένο κόσμο. Αυτή τη φορά όμως δεν μπορούμε και δεν πρέπει να συνεχίζουμε έτσι. Η στρατηγική του «κουτσά – στραβά κάτι κάνουμε, κάπως σώζουμε την παρτίδα» έχει εξαντλήσει τα καύσιμά της.

Η «τέλεια καταιγίδα» που ζούμε, οι επάλληλες και εφαπτόμενες κρίσεις, οι προκλήσεις του μέλλοντος, οι παγκόσμιες ανακατατάξεις, η ανάδυση ενός νέου κόσμου πραγματικά πολυπολικού και σίγουρα όχι δυτικοκεντρικού πρέπει να μας αφυπνίσει. Στα υπαρκτά και πλήρως εντοπισμένα δικά μας προβλήματα, στις δικές μας χρόνιες υστερήσεις έρχονται να προστεθούν νέες προκλήσεις. Το μείγμα μπορεί να γίνει εκρηκτικό για μία μικρή χώρα με αδυναμίες όπως η Ελλάδα. Ταυτόχρονα όμως θα ήταν ψέμα να αποκρύψουμε το παράθυρο ευκαιρίας που έχουμε.

Η ανάπτυξη της τεχνολογίας στην αυγή της 4^ης βιομηχανικής επανάστασης, τα big data, το πλεόνασμα επιστημονικού προσωπικού, η δυνατότητά μας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η αμφισβήτηση λόγω πανδημίας των μεγάλων μονάδων παραγωγής φορντικού τύπου και έντασης εργασίας έναντι της αποκεντρωμένης παραγωγής μικρότερης κλίμακας ίσως είναι στοιχεία που μπορεί να μας ευνοήσουν. 

Η αμφισβήτηση των πλανητικών εφοδιαστικών αλυσίδων ίσως αναδείξει τη σημασία της τοπικότητας. Ακόμη και οι εμφανώς μικρότερες πόλεις μας αν και υστερούν σε υποδομές μπορούν με μία νέα πολεοδομική και χωροτακτική προσέγγιση μετασχηματιστούν σε προορισμούς τηλε-εργαζομένων, σε τόπους εγκατάστασης μικρών επιχειρήσεων καινοτομίας και παραγωγής προϊόντων προστιθέμενης αξίας. Το παραγωγικό κενό της ελληνικής οικονομίας είναι παρόν εδώ και μία δεκαετία και χρειαζόμαστε νέες και έξυπνες ιδέες για να το καλύψουμε.

Αν μπορέσουμε να μετατρέψουμε τον ιδιόμορφο ελληνικό καπιταλισμό από μειονέκτημα σε πλεονέκτημα ίσως κερδίσουμε το στοίχημα. Δεν είναι εύκολο, θα υπάρξουν αντιστάσεις. Οι insiders δεν θα παραδώσουν τα προνόμιά τους ιδιαίτερα σε μία εποχή αβεβαιότητας, manual διακυβέρνησης που οδηγούν σε ασφαλή ύδατα δεν υπάρχουν καθώς η καταιγίδα μαίνεται και δεν είναι όλες οι ιδιομορφίες του συστήματός μας αξιοποιήσιμες στη νέα εποχή. 

Ίσως ο πιο κρίσιμος παράγοντας σε αυτή την προσπάθεια είναι τα κόμματα. Πρέπει από κόμματα των 70s να φτιάξουμε κόμματα του 21^ου αιώνα γιατί το κράτος θα έχει σίγουρα μεγαλύτερο ρόλο στις δεκαετίες που έρχονται.