Διαβάζοντας κανείς τον τίτλο του άρθρου μπορεί αυθόρμητα να θεωρήσει ότι ο ισχυρισμός αυτός είναι υπερβολικός.
Από πού και ως πού η Θεσσαλονίκη γίνεται δείκτης της πορείας της χώρας; Ποιο είναι το σκεπτικό αυτού του συλλογισμού;
Πάμε να δούμε λίγο πιο αναλυτικά μερικές σκέψεις, που ακροθιγώς παρουσιάσαμε στο προηγούμενο άρθρο την πρωτοχρονιά (βλ. Προκλήσεις για το 2024 στον πλανήτη, την Ελλάδα και τη Θεσσαλονίκη) με μια λογική σειρά και με μια συνοπτική δομή παρουσίασης.
Σημείο 1ο : Πρώτα και πάνω από όλα πρέπει να συμφωνήσουμε ότι είναι τουλάχιστον προβληματικό για κάθε κράτος, κάθε έθνος, η υπερσυγκέντρωση ανθρώπων, πόρων, υποδομών, ευκαιριών σε ένα μόνο αστικό κέντρο ακόμη και αν αυτό είναι το εθνικό κέντρο. Αυτό που απαντάται στην Ελλάδα είναι μοναδικά αρνητικό και υπονομεύει τόσο τις δυνατότητες και τις προοπτικές της Ελλάδας όσο όμως και της ίδιας της Αττικής και της Αθήνας. Μια γρήγορη ματιά σε πληθώρα χωρών της Ευρώπης, της Δύσης – και όχι μόνο – θα φανερώσει πως σε κάθε μία υπάρχουν τουλάχιστον δύο μεγάλα αστικά κέντρα, με διαφορετικά χαρακτηριστικά που παίζουν έναν άτυπο ρόλο πόλου ανάπτυξης. Μπορεί να είναι αληθές το γεγονός πως στην Ελλάδα ιστορικοί, γεωμορφολογικοί πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες έχουν συντελέσει σε μια σημαντική περιφερειακή ανισότητα και ανισορροπία, αυτό όμως δεν είναι αποδεκτό, δεν είναι αναπτυξιακό, δεν είναι δίκαιο και εν τέλει πρέπει να γίνει κατανοητό και σαφές ότι δεν είναι εθνικά επωφελές.
Σημείο 2ο : Αν και δύσκολα θα διαφωνήσει κανείς με την γενική διαπίστωση του πρώτου σημείου, στον δημόσιο διάλογο, στην κεντρική ατζέντα του, παραδόξως και ίσως σκοπίμως, δεν συμπεριλαμβάνεται αυτό το ζήτημα. Και άντε από το 2008 έως το 2022 είχαμε πολύ σημαντικές προκλήσεις – οικονομική κρίση και πανδημία – που αναμενόμενα κυριάρχησαν. Το να μην τίθεται όμως το ζήτημα της ισόρροπης περιφερειακής ανάπτυξης μετ’ επιτάσεως σήμερα, στον πολιτικό και προγραμματικό πολιτικό και κομματικό λόγο είναι μια σημαντική υστέρηση. Και όταν λέμε «να τίθεται», όχι ως συμπλήρωμα λεκτικών περικοκλάδων τυποποιημένων χαιρετισμών αλλά να επηρεάζει αποφασιστικά τις δημόσιες πολιτικές που ασκούνται. Σήμερα που υπάρχουν πόροι, υπάρχουν χρηματοδοτικά εργαλεία ( πχ Ταμείο Ανθεκτικότητας και Ανάπτυξης) και μια συγκυριακά πιο χαλαρή δημοσιονομική πραγματικότητα θα έπρεπε να εκμεταλλευτούμε το momentum να ανατάξουμε την πέραν της Αττικής Ελλάδα.
Σημείο 3ο : Αλλαγή αναπτυξιακού μοντέλου (θα έπρεπε να) σημαίνει αλλαγή κατανομής εθνικών και ευρωπαϊκών πόρων, αξιοποίηση των κατά τόπους πλεονεκτημάτων, εθνική στρατηγική που θα διαρθρώνεται και θα απλώνεται σε όλη την επικράτεια και θα βασίζεται, θα λαμβάνει υπόψη και θα υπολογίζει τις γεωγραφικές ιδιαιτερότητες. Πόσο καλύτερα θα ήταν τα πράγματα αν αντί για μια Αττική 5 εκατομμυρίων κατοίκων είχαμε στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη αντί για 562.000 κατοίκους 850.000, αν είχαμε στη Δυτική Μακεδονία αντί για 264.000 κατοίκους 450.000, στην Ήπειρο αντί για 320.000 κατοίκους 500.000, στη Θεσσαλία αντί για 690.000 κατοίκους 1 εκατομμύριο και αντίστοιχα στο Βόρειο και Νότιο Αιγαίο. Βέβαια μια τέτοια πληθυσμιακή κατανομή σημαίνει ότι επενδύεις σε υποδομές, δημιουργείς προϋποθέσεις ανάπτυξης και θέσεων εργασίας, αποκεντρώνεις και ενισχύεις είτε διεθνώς εμπορεύσιμους τομείς της οικονομίας είτε άλλους που υποκαθιστούν τις εισαγωγές. Βελτιώνεις με τον τρόπο αυτό το μονίμως προβληματικό εμπορικό ισοζύγιο και προχωράς γνωρίζοντας ότι έχεις βιώσιμη και διατηρήσιμη ανάπτυξη.
Σημείο 4ο : Και η Θεσσαλονίκη; Αν όλα τα ανωτέρω μοιάζουν με σενάριο επιστημονικής φαντασίας με βάση την σημερινή πραγματικότητα ή ακόμη ακόμη ένα ανέφικτο πολιτικό και οικονομικό σχέδιο βάσει των αντικειμενικών μας δυνατοτήτων, πρέπει να βρούμε έναν άλλο τρόπο – έναν άλλο δρόμο. Έναν δρόμο που αν μας οδηγήσει σε θετικά αποτελέσματα μπορεί να καταστεί παράδειγμα και οδοδείκτης. Παράδειγμα εθνικής εμβέλειας. Εδώ λοιπόν έρχεται η Θεσσαλονίκη. Η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας – για πολλούς λόγους που θα παραθέσουμε – μπορεί να παίξει έναν τέτοιο ρόλο. Η Θεσσαλονίκη είναι από ιδρύσεως πόλη – ποτέ δεν εξέπεσε σε χωριό ή πολίχνη. Πάντα αστικό κέντρο και πάντα με σημαίνοντα ρόλο. Λιμάνι και κόμβος γειτνιάζει, επηρεάζει και επηρεάζεται από περιοχές με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Βρίσκεται στο κέντρο μιας γεωγραφικής ενότητας που συγκεντρώνει ποικίλες οικονομικές δραστηριότητες. Δεν είναι αναπτυξιακά μονοθεματική. Αγροδιατροφή, τουρισμός, ενέργεια, βιομηχανία, βιοτεχνία, εκπαίδευση, τεχνολογία και καινοτομία, διαμετακόμιση και εμπόριο – με λίγη ή περισσότερη προσπάθεια όλα μπορεί να τα «σηκώσει» η κεντρική Μακεδονία και το κέντρο της η Θεσσαλονίκη. Μια τέτοια εξέλιξη θα έδινε βάθος στο ΑΕΠ της χώρας και θα φανέρωνε τα πλεονεκτήματα αυτής της εθνικής στρατηγικής και θα υποχρέωνε τους πάντες να ξανασκεφτούν. Από εκεί που ο ορίζοντας του πολιτικού συστήματος και προσωπικού είναι η Πλατεία Συντάγματος ξαφνικά θα μιλούσαμε με το βλέμμα μας στραμμένο στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Θα βλέπαμε τις εθνικές παραγωγικές μας δυνατότητες, όχι από το Κολωνάκι αλλά από την Αριστοτέλους. Όχι γιατί «της το χρωστάει η Ιστορία της Θεσσαλονίκης», όχι γιατί «το δικαιούται έναντι του αθηνοκεντρικού κράτους» αλλά γιατί ο δρόμος για την παραγωγική ανασυγκρότηση, και την εθνική αναγέννηση περνά από τον Βαρδάρη.
Σημείο 5ο : Η ίδια η πόλη με μια σειρά παρεμβάσεων μπορεί και πρέπει όχι μόνο να παίξει αυτόν τον ρόλο, αλλά να το δείξει με αυτοπεποίθηση σε όλον τον κόσμο. Τί σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει ότι οι φιλοδοξίες της πρέπει να αποτυπώνονται στο αστικό περιβάλλον, στον δημόσιο χώρο, στην αρχιτεκτονική, στις συγκοινωνίες – σε όλα αυτά που συναποτελούν την καθημερινή λειτουργία ενός αστικού κέντρου. Για να γίνει αυτό χρειαζόμαστε υποδομές – υποδομές – υποδομές. Υποδομές που θα στηρίξουν την ανάπτυξη αλλά ταυτόχρονα θα την προκαλέσουν ( αναπλάσεις – δίκτυα – κινητικότητα – πράσινο – ανθεκτικότητα – αστικός σχεδιασμός – χρήσεις γης κ.ο.κ.)
Σημείο 6ο: Το πρόβλημα. Το πρόβλημα με αυτήν την ωραία αφήγηση και αυτήν την ιδανική για τη χώρα προοπτική είναι ένα. Για να παίξει αυτόν τον ρόλο η Θεσσαλονίκη έχει ανάγκη την κεντρική εξουσία, το πολιτικό σύστημα. Η κεντρική εξουσία όμως (όχι μόνο η παρούσα κυβέρνηση) δεν φαίνεται να πιστεύει μια τέτοια αλληλουχία πολιτικών – δεν έχει πειστεί ή έχει άλλες προτεραιότητες. Η Θεσσαλονίκη μπορεί να γίνει καταλύτης αλλαγής παραδείγματος αλλά δεν είναι εφικτό να το πετύχει ενδογενώς. Η κότα έκανε το αβγό ή το αβγό την κότα; Η Θεσσαλονίκη θα αλλάξει το μοντέλο αλλά για να το αλλάξει χρειάζεται τη συνδρομή αυτών που έφτιαξαν το προηγούμενο που χρήζει αλλαγής. Πιάσε το αβγό και κούρευτο ή μήπως έχουμε λύση;
Η λύση ως έχουν τα πράγματα είναι μία. Πρέπει με κάθε τρόπο, από κάθε δίοδο, από κάθε διαδρομή να πειστεί το πολιτικό προσωπικό της χώρας ότι τυχόν επιτυχία της πόλης θα οδηγήσει σε επιτυχία την Ελλάδα. Ότι δηλαδή ισχυρή Θεσσαλονίκη θα σημάνει περιφερειακή ανάπτυξη, γεωπολιτική αναβάθμιση, εξωστρέφεια, ίσως καλύτερη δημογραφία.
Αν δείτε τη Θεσσαλονίκη να τα καταφέρνει, να ανεβαίνει, να παίζει έναν ρόλο πέραν των συνόρων της Ελλάδας αλλά πάντοτε προς όφελος της, αυτό σημαίνει ότι θα έχουν αλλάξει προτεραιότητες, κατανομές και ότι ακολουθούμε ενάρετες αναπτυξιακές πολιτικές. Αν δείτε τη Θεσσαλονίκη να παλεύει με τους δαίμονές της, σημαίνει ότι δεν άλλαξαν και πολλά σε εθνικό επίπεδο. Τα περισσότερα στην Αθήνα, τα ρέστα στην περιφέρεια και γενικά χαμηλές πτήσεις. Το κακό με το κακό σενάριο είναι πως οι Βαλκάνιοι γείτονες αλλά και οι ανατολικοευρωπαίοι θα προχωρήσουν είτε έτσι είτε αλλιώς.
Στους εξ ανατολών γείτονες δεν αναφέρομαι καν – είναι ήδη σε άλλη πίστα. Συνδέστε λοιπόν το μέλλον της πόλης με το μέλλον της χώρας – αναβαθμίστε το στοίχημα για όλους.
το άρθρο δημοσιεύτηκε 06/01/2024 στη Voria.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου