Πέμπτη 31 Αυγούστου 2017

Τα δύο πολιτικά διλήμματα του προοδευτικού χώρου – κράτος και μεσαία τάξη

Ο υπό συγκρότηση κεντροαριστερός χώρος πρέπει να  διαμορφώσει  τον πολιτικού του χαρακτήρα. Η διαμόρφωση του πολιτικού χαρακτήρα ενός πολιτικού χώρου είναι μία ανοιχτή και ευρεία διαδικασία που δεν θα προκύψει μόνον μέσα από την υλοποίηση ενός κομματικού κειμένου και σχεδίου. Ταυτόχρονα όμως δεν μπορεί να γίνει και ερήμην αυτών. Ο προγραμματικός λόγος είναι φύσει και θέσει λόγος συγκροτημένος που αποτυπώνει τη βούληση και πρόταση μιας συντεταγμένης συλλογικότητας.
Τα δύο διλλήματα
Τα δύο διλλήματα για την κεντροαριστερά αφορούν πρώτον στην πρότασή της για το Κράτος και δεύτερον στο σχέδιό της για την Οικονομία μέσα από τη μεσαία τάξη. Η επίκληση της αναγκαιότητας μεταρρυθμίσεων με αόριστο και γενικό τρόπο όχι μόνον δεν συγκινεί κανέναν, αλλά αντίθετα αντισυσπειρώνει μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες που δυνητικά θα μπορούσαν να υποστηρίξουν το πολιτικό της σχέδιο. 
Επί του συγκεκριμένου, η κεντροαριστερά πρέπει μέσω της επεξήγησης να καταστήσει κατανοητό στους πολλούς πως το κράτος πρέπει να αλλάξει. Τη στιγμή που πρέπει να μειωθεί και να μικρύνει,καθώς -επιεικώς - κρίνεται δαπανηρό, βραδυκίνητο, ανελαστικό και αναποτελεσματικόαπαιτείται κρατική παρέμβαση σε νέα πεδία. Ρυθμιστικές αρχές, αναδιάρθρωση του κοινωνικού κράτους και στόχευση, διοικητική μεταρρύθμιση, φορολογία, κόστος ενέργειας, υποδομές, διασφάλιση κανόνων ανταγωνισμού – αυτά είναι δικές του υποθέσεις. Από τη μία δηλαδή καλείσαι να μειώσεις το κόστος, να καταργήσεις ολόκληρες  αντιπαραγωγικές και αναποτελεσματικές δομές, να απολύσεις πλεονάζον προσωπικό, να εξαλείψεις  πολυτελείς και πληθωριστικές διαδικασίες στην απονομή της δικαιοσύνης και να χτυπήσεις την γραφειοκρατία και από την άλλη οφείλεις να ρυθμίσεις νέα πεδία, να προσλάβεις προσωπικό με δεξιότητες και άρα καλές αμοιβές και να υποβοηθήσεις το αναπτυξιακό εγχείρημα με κάθε τρόπο.
Αυτή η προσπάθεια είναι σύνθετη και ιδιαιτέρως δύσκολη. Απαιτεί σχέδιο, τόλμη, ισχυρή στοχοπροσήλωση και στελέχη που θα την υλοποιήσουν. Για την ελληνική κεντροαριστερά δε είναι ακόμη δυσκολότερη διότι κατά το μεταπολιτευτικό παρελθόν ταυτίστηκε στη συνείδηση του Έλληνα με την επέκταση του κράτους, με την ανάληψη ολοένα μεγαλύτερης κοινωνικής και οικονομικής ύλης και με την ενσωμάτωση σε αυτό κάθε λογής συντεχνιακού αιτήματος. Παράλληλα η ύπαρξη του ΣΥΡΙΖΑ που αναπαράγει και διατηρεί -προσχηματικά μάλλον πλέον - αυτό το μοντέλο, μία ριζικά διαφορετική προοδευτική πρόταση αντικρατικιστική, μεταρρυθμιστική και εκσυγχρονιστική έχει περιορισμένη απήχηση.Θα τολμήσει να παρουσιάσει ένα ριζικά διαφορετικό πρόταγμα για τη μορφή και το ρόλο του κράτους ή θα παραμείνει στη γνωστή ατραπό περιμένωντας έναν όχι και τόσο επαναπατρισμό ψήφων αναπαράγοντας παλιές θέσεις και υποσχόμενη ξανά ένα κράτος ευεργέτη;
Δεύτερο δίλλημα η προσέγγιση της μεσαίας τάξης και οι αλλαγές στην οικονομία γύρω από αυτή. Ο ιδιόμορφος ελληνικός καπιταλισμός δεν θα μπορούσε να έχει παρά μία ιδιόμορφή μεσαία τάξη, με πολλές διαφορές συγκριτικά με την υπόλοιπη Δυτική Ευρώπη. Το δίλημμα έγκειται στο εξής. Μέσα από ποιο πλέγμα πολιτικών θα ενισχυθεί ή θα ξαναδημιουργηθεί μεσαία τάξη, απολύτως απαραίτητη για την αστική δημοκρατίακαι την επάνοδο στην κανονικότητα και την ανάπτυξη της χώρας; Εσωστρεφής κορπορατισμός, συνέχιση προνομίων στους insiders, διατήρηση κλειστών επαγγελμάτων και μερική διασφάλιση από τον ανταγωνισμό, προϊόντα και υπηρεσίες μη εμπορεύσιμα διεθνώς και ικανοποίηση – ενσωμάτωση αιτημάτων στο κράτος ή προσδιορισμός της θέσης στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας, κίνητρα για συνέργειες, διεθνώς εμπορεύσιμα προϊόντα και υπηρεσίες και άνοιγμα στον ανταγωνισμό με ωφέλειες και κόστη; 
Η απολύτως κρίσιμη αυτή τάξη για το παραγωγικό μοντέλο προσδίδει στο τελευταίο χαρακτηριστικά που έχει η ίδια. Αν η μεσαία τάξη της χώρας είναι στελέχη εταιρειών με ιεραρχίες, συναλλαγές, οργανογράμματα, αν δραστηριοποιείται σε τομείς με υπεραξία, αν αμείβεται καλά διότι παράγει προϊόντα και υπηρεσίες αξίας σημαίνει ότι υπάρχει αλλαγή παραδείγματος. Αν παραμείνει μία τάξη ελεύθερων επαγγελματιών και μικροεπιιχειρηματιών, ανώτερης δημοσιοϋπαλληλίας και στελεχών μετρημένων επιχειρήσεων που ευνοούνται από την πολιτική εξουσία σημαίνει ότι παραμείναμε στα ίδια και δεν αλλάξαμε τα κρίσιμα. Η πρώτη περίπτωση μεσαίας τάξης μπορεί να παίξει βαρύνοντα ρόλο υποστηρίζοντας πολιτικές που θα ενισχύσουν την παραγωγικότητα, τον ανταγωνισμό, την ανοικτότητα και την ισχυροποίηση των θεσμών, τους σαφείς κανόνες για όλους. Η δεύτερη περίπτωση μεσαίας τάξης – η παλιά γνώριμη- θα επιζητά την κρατική υπερ-ρύθμιση, την προστασία από τον ανταγωνισμό, την προσοδοθηρία, τον μεταπρατικό χαρακτήρα της οικονομίας θα στέλνει τον λογαριασμό στους outsiders.
Είναι εμφανές πάνω σε ποια μεσαία τάξη πρέπει να στοιχηματίσει ο προοδευτικός χώρος και ποια πρέπει να υποβοηθήσει με τις πολιτικές του. Είναι εμφανές επίσης ότι είναι πολύ δύσκολο διότι όπως και στην περίπτωση του κράτους, η κεντροαριστερά ταυτίστηκε με τη δημιουργία και τη γιγάντωση ( και ευτυχώς) της μεσαίας τάξης, χωρίς όμως να καταφέρει να την μετεξελίξει.