Δευτέρα 25 Ιουλίου 2011

Για την μεταρρύθμιση του Πανεπιστημίου


Το παρόν δημοσιεύτηκε στην ενημερωτική ιστοσελίδα KilkisToday.gr

Κάθε κυβέρνηση που σέβεται τον εαυτό της, προσπαθεί να μεταρρυθμίσει την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Κάθε φοιτητής που σέβεται επίσης τον εαυτό του οφείλει να εναντιωθεί με κινητοποίσεις για να αποτρέψει την μεταρρύθμιση. Πιστοί στην αναπαράσταση της σκηνογραφίας των δεκαετιών 1960-70 οι φοιτητές νιώθουν μια ηθική υποχρέωση να επαναλάβουν το δικό τους ‘’Μάη’’, το δικό τους ‘’Πολυτεχνείο’’. Είναι αυτή η αγκύλωση της νεας γενίας που στέκεται έκθαμβη απέναντι στη νεότητα των baby boomers και στη γενιά του Πολυτεχνείου και προσπαθεί πάση θυσία να τη μιμιθεί.
Είναι μια ακόμη επιβεβαίωση του γκρίζου ηλικιακού status quo που κυριαρχεί στη γηραιά ήπειρο και ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Μια επιβεβαίωση που στη σημερινή συγκυρία μπορεί να αποδειχθεί καταστροφική. Εάν και αυτή τη φορά δεν αλλάξει ουσιαστικά το Πανεπιστήμιο – δεν θα αλλάξει ποτέ. Όσοι δεν θέλουν να αλλάξει θα μπορέσουν να βρουν χίλιους και έναν λόγους να αντιταχθούν στην μεταρρύθμιση. Η επιχειρηματολογία είναι εκ των προτέρων γνωστή. « Η προτεινόμενη μεταρρύθμιση είναι αντιεπιστημονική , είναι αντισυνταγματική , προσβάλει το αυτοδιοίκητο , απαξιώνει το πανεπιστήμιο και εμπορευματοποιεί τη γνώση» θα πουν όπως έχουν πει και τόσες άλλες φορές. Είναι τέτοια η επανάληψη της επιχειρηματολογίας που αγγίζει τα όρια της αποστήθισης.
Ας περάσουμε όμως στα σημαντικά. Το νήμα πρέπει να πιαστεί με νηφαλιότητα από την αρχή. Με μικρούς και λογικούς συλλογισμούς πρέπει σαν κοινωνία να φτάσουμε σε μία μίνιμουμ συμφωνία. Το Πανεπιστήμιο πρέπει να αλλάξει. Το Πανεπιστήμιο έτσι όπως λειτουργεί σήμερα έχει πρόβλημα. Η χρηματοδότηση από το Κράτος παρά την Συνταγματική πρόβλεψη καθίσταται υπόθεση δύσκολη στη σημερινή δημοσιονομική συγκυρία, πόσο μάλλον σε ικανοποιητικά επίπεδα όπου εμφανίζεται να είναι έως απίθανη. Η συμμετοχή των φοιτητών στα όργανα συνδιοίκησης έχει μετατραπεί από σχήμα εκδημοκρατισμού σε εργαλείο πελατειασμού. Η αποσύνδεση του Πανεπιστημίου από την υπόλοιπη κοινωνία είναι γεγονός. Ο νεποτισμός και η κακοδιαχείρηση είναι επίσης μια πραγματικότητα – όπως σε αρκετούς άλλους τομείς της ελληνικής περίπτωσης.
Σε κάθε περίπτωση το τελικό αποτέλεσμα γενικά δεν ικανοποιεί. Βέβαια για να είμαστε δίκαιοι το τελικό κακό αποτέλεσμα δεν είναι ευθύνη μόνο του Πανεπιστημίου και πέραν του κανόνα υπάρχουν και φωτεινές εξαιρέσεις. Εφόσον λοιπόν συμφωνήσουν αρκετοί για την πραγματικότητα σήμερα – θα συμφωνήσουν και για την ανάγκη μεταρρύθμισης και αλλαγής της. Άρα έχουμε εξασφαλίσει μία αρχική συναίνεση στα βασικά και ανοίγεται μπροστά μας το δύσκολο πεδίο της επι της ουσίας μεταρρύθμισης.
Συνήθως – όπως και αυτή τη φορά – εμφανίζεται η Πολιτεία με ένα προσχέδιο που αγγίζει τα πάντα και θέλει να τα αλλάξει όλα. Πριν εξετάσουμε την προσέγγιση της Πολιτείας θα εξετάσουμε την στάση των άμεσα εμπλεκομένων. Για παράδειγμα οι Πρυτάνεις, οι καθηγητές και οι φοιτητές είναι οι άμεσα εμπλεκόμενοι χωρίς βέβαια να κατέχουν το μονοπώλειο του ενδιαφέροντος. Χοντροκομμένα κατηγοριοποιούνται ως εξής. Κάποιοι δεν αποδέχονται καμία αλλαγή και την καταγγέλουν πριν ακόμα τεθεί στο τραπέζι και κάποιοι άλλοι δέχονται την αναγκαιότητα, προσέρχονται στο διάλογο και φέρνουν και αντιπρόταση. Αντιπροτάσεις όμως που θυμίζουν έντονα το ‘’καλύτερα υγειής και πλούσιος παρά φτωχός και άρρωστος’’ μιας και κάνουν λόγο για αύξηση χρηματοδότησης, υποδομές, υλικοτεχνικό εξοπλισμό και λοιπά σωστά και χρήσιμα πράγματα. Αιτήματα εγγενώς σωστά και δίκαια που όμως για να υλοποιηθούν πρέπει να μπούνε σε μία συνολική μεταρρυθμιστική προσπάθεια, σε έναν συνολικό σχεδιασμό. Σε διαφορετική περίπτωση θα είναι λεφτά σε ένα βαρέλι δίχως πάτο – και τέτοια δυνατότητα η χώρα για την επόμενη δεκαετία δεν θα έχει.
Γιατί να επενδύσει η Πολιτεία και η κοινωνία στο Πανεπιστήμιο; Γιατί να δεσμεύσει πόρους που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν κάπου αλλού; Διότι η επένδυση στο Πανεπιστήμιο είναι πολλάπλά επωφελής για μια κοινωνία, θα πούνε πολλοί – σχεδόν όλοι. Είναι μιά επένδυση που μεσοπρόθεσμα μπορεί να μειώσει την ανεργία και να αυξήσει το παραγώμενο εθνικό προιόν μέσα από πολλές διαδρομές και με πολλούς τρόπους. Ακόμη ακόμη μια μορφωμένη κοινωνία αποτελεί έναν ευγενή και υψηλό στόχο στο πέραν των οικονομικών πεδίο. Είναι μια υπεραξία αυτοδύναμη. Όμως κάτι τέτοιο δεν διασφαλίζεται σήμερα. Απέχει παρασάγκας η σημερινή πραγματικότητα από αυτό. Δεν σημαίνει από την άλλη ότι το προσχέδιο της μεταρρύθμισης το διασφαλίζει ή οτι μας οδηγεί με βεβαιότητα προς τα εκεί. Η πρόταση για μεταρρύθμιση από πλευράς Πολιτείας όμως πλεονεκτεί στο εξής. Δείχνει να αντιλαμβάνεται την κρισιμότητα, φανερώνει αποφασιστικότητα, έχει διεθνές βλέμμα και διατείνεται πως απαντά στις δομικές αδυναμίες και κακοδαιμονίες του Πανεπιστημίου.
Τέλος πρέπει να εξεταστεί και το σημερινό πολιτικό και δημοσιονομικό πλαίσιο. Η ανάγκη για λυτρωτικές αλλαγές είναι πολύ μεγάλη. Ο κίνδυνος είναι διπλός και ισορροπία ζητούμενη. Μπορεί η προτεινόμενη μεταρρύθμιση να χαθεί και να ακυρωθεί μέσα από καταλήψεις, πορείες, διαμαρτυρίες ή αντίθετα η προλεγόμενη ανάγκη για αλλαγές να συμπαρασύρει άκριτα τα πάντα στο πέρασμά της διαγράφοντας θετικές όψεις, βάσιμες ενστάσεις και χρήσιμες ισοδύναμες αντιπροτάσεις. Το κλειδί στην υπόθεση, έτσι όπως αυτή διαρθρώνεται είναι ο χρόνος. Δηλαδή ο όποιος διάλογος, οι όποιες ενστάσεις και αντιπροτάσεις πρώτον δεν πρέπει να ακυρώνουν το πνεύμα της μεταρρύθμισης και δεύτερον δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται εργαλειακά με στόχο την κωλυσιεργεία.

Τρίτη 12 Ιουλίου 2011

Kαλό σενάριο

Το παρόν δημοσιεύτηκε στην ενημερωτική ιστοσελίδα KilkisToday.gr

Το έλλειμμα της χώρας πέρα από δημοσιονομικό, είναι και έλλειμμα αξιοπιστίας. Σε αυτά, συνυπολογίζοντας το έλλειμμα ολοκληρωμένου σχεδίου για την αντιμετώπιση της κρίσης εξηγείται το έλλειμμα ελπίδας. Υπάρχει ανάγκη ενός καλού σεναρίου. Ενός σεναρίου που θα αφήνει κάποιες αμυδρές έστω ελπίδες.

Ενα καλό σενάριο για την ελληνική υπόθεση πρέπει άμεσα να εμφανιστεί. Να δημιουργήσει μία προσδοκία, μία αίσθηση συστράτευσης λόγω του ορατού πλέον στόχου. Σε διαφορετική περίπτωση θα χαθούμε μέσα σε καπνογόνα, δακρυγόνα, κλειστούς δρόμους και απεργίες. Μόνον ένας εφικτός και ορατός στόχος είναι ικανός να περιορίσει τις αντιδράσεις. Όμως τί θα μπορούσε να αποτελεί για την Ελλάδα ένα καλό σενάριο;

Πρώτα από όλα – καλό σενάριο δεν μπορεί να σημαίνει επιστροφή στις δαπάνες, τον τρόπο ζωής και τα επίπεδα κατανάλωσης προ του 2009. Επίσης, καλό σενάριο δεν μπορεί να σημαίνει αναπαραγωγή του ίδιου μοντέλου παραγωγής, του ίδιου πολιτικού και κομματικού συστήματος. Άρα το όποιο καλό σενάριο είναι συνηφασμένο με μεγάλες αλλαγές που ανατρέπουν μεταπολεμικές και μεταπολιτευτικές βεβαιότητες.

Σε παρόντα χρόνο καλό σεναρίο για την χώρα είναι το εξής. Ομαλή συνέχιση της χρηματοδότητσης όσο αδυνατούμε να βγούμε στις αγορές, συμφωνία για πακέτο στήριξης αναπτυξιακής στόχευσης ( ευρωπαϊκό σχέδιο Μάρσαλ – μηδενισμός ελληνικής συμμετοχής στο ΕΣΠΑ ). Μεσοπρόθεσμα, καλή εξέλιξη θα ήταν μια συνολική λύση για το πρόβλημα του ευρωπαϊκού δημοσίου χρέους με πάγιες ρυθμίσεις που θα ξεπερνάνε την σημερινή συγκυρία. Βέβαια αυτό απαιτεί βήματα προς την πολιτική ενωποίση της Ε.Ε άρα ίσως χρειαστεί κάποιος χρόνος. Όμως αν σκεφτούμε τα βήματα που έγιναν αυτά τα δύο χρόνια λόγω του έκτακτου, τότε θα αντιληφθούμε πως η εξέλιξη οδηγεί εκεί. Σε κάθε περίπτωση το καλό σενάριο για την Ελλάδα είναι με Ευρώ στα χέρια, εντός Ε.Ε, με αυξημένη αξιοπιστία και με κάποιου είδους επαναδιαπραγμάτευση των όρων. Βέβαια όλη αυτή η παρτίδα σκάκι που παίζεται διεθνώς απαιτεί υπομονή. Η χώρα δεν πρέπει να αυτοκτονήσει.

Όμως πέραν των εξελίξεων στα ευρωπαϊκά φόρα υπάρχει πολύ δουλειά που πρέπει να γίνει εδώ. Να γίνουν επιτέλους αυτές οι μεταρρυθμίσεις που εκρεμμούν από το 2001, να μοιραστούν τα φορολογικά βάρη πιο δίκαια, να περιοριστούν οι σπατάλες και να αυξηθεί η παραγωγικότητα. Κεφαλαιώδους σημασία σε αυτή την προσπάθεια είναι να διατηρηθεί το κοινωνικό κράτος πρόνοιας με κάθε τρόπο. Έστω περιορισμένο, σαφώς πιο εξορθολογισμένο και σίγουρα πιο αποτελεσματικό. Στην γνωστή παροιμία ‘’συν Αθηνά και χείρα κίνει’’ τον ρόλο της Αθηνάς τον έχει η Ε.Ε αλλά η χειρ παραμένει δική μας.

Συνοψίζοντας πρέπει να δωθεί το μήνυμα ότι μπορούμε. Ότι υπάρχουν πιθανότητες επιτυχίας βάσιμες. Ότι συμμαζεύοντας τα του οίκου μας θα μπορέσουμε να ζητήσουμε, να επαναδιαπραγματευτούμε ακόμα και να απαιτήσουμε. Είμαστε από την άλλη ανυπόμονοι. Είμαστε όλοι παιδιά του ‘’εδώ και τώρα’’. ‘’Εδώ και τώρα Αλλαγή’’ είχε πει ο Ανδρέας Παπανδρέου – ‘’εδώ και τώρα αλλαγές’’ είναι το σύνθημα του καιρού μας.