Σοσιαλισμός και «σοσιαλιστές». Για να βάζουμε τα πράγματα στη θέση τους.

Tο άρθρο είναι του Νικόλα Τζήμου και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της Κοζάνης Πρωινός Λόγος.

Η υπογραφή από την Ελλάδα της Δανειακής Σύμβασης  με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, πέραν των κοινωνικών εντάσεων και της επώδυνης δημοσιονομικής προσαρμογής, ξεσήκωσε – για μία ακόμα φορά – συζήτηση για τον σοσιαλιστικό ή όχι χαρακτήρα του ΠΑΣΟΚ.

           Απο την εφημερίδα της Κοζάνης Πρωινός Λόγος,
 30 Σπετεμβρίου 2010

Η συζήτηση αυτή δεν αφορά τόσο τους επιστημονικούς κύκλους, όσο την καθημερινή πολιτική αντιπαράθεση, καθώς χρησιμοποιείται τόσο από «φίλους» όσο και από «εχθρούς», για να κατηγορήσουν την κυβέρνηση για προδοσία των καταστατικών αρχών του Κινήματος. Και εδώ ξεκινά το παράδοξο, να έχουν την ίδια αντίληψη περί σοσιαλισμού οι δεξιοί και αριστεροί (του ΚΚΕ εξαιρουμένου) αντίπαλοι του ΠΑΣΟΚ, αλλά και οι υποστηρικτές του.

Ποια είναι όμως αυτή η αντίληψη του σοσιαλισμού; Σύμφωνα, λοιπόν, με συνδικαλιστές, εργαζόμενους, την Αριστερά, αλλά και την Δεξιά ο σοσιαλισμός (με διαφορετικά φορτισμένες έννοιες) συνίσταται στην ισχυρή κρατική παρουσία στην οικονομία, στις οργανωμένες από το Κράτος σχέσεις εργασίας, στην επιδοματική κοινωνική πολιτική, τον «διεκδικητισμό» και μια συντεχνιακή αντίληψη για το επίπεδο των αμοιβών. Όλα αυτά συνδυάζονται με την «ελληνική μαγκιά» της φοροδιαφυγής, της φοροαποφυγής, της εισφοροδιαφυγής και της φοροκλοπής που νομιμοποιούνται ηθικά ως αντίδραση απέναντι σε ένα «κράτος που κλέβει». Η κατάσταση αυτή δεν αφορά βεβαίως τον κόσμο της εργασίας ως τέτοιο, αλλά αποτελεί ένα σύνολο συμπεριφορών που αφορά ατομικά ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας.

Ποια είναι η αλήθεια; Ακόμα και στο επίπεδο της ρητορικής, υπάρχει μια μετονομασία του επιθυμητού κοινωνικού καθεστώς, από σοσιαλδημοκρατικό κοινωνικό κράτος, σε σοσιαλισμό. Μετονομασία που προκύπτει από την μακρά θεώρηση της σοσιαλδημοκρατίας ως δεξιάς παρέκκλισης στον χώρο της Αριστεράς.

Έχει όμως σχέση η σοσιαλδημοκρατία με τον ελληνικό «σοσιαλισμό»; Τι είναι η σοσιαλδημοκρατία; Δύο είναι οι βασικές της αρχές: α) «ίση αμοιβή για ίδια εργασία» και β) «από τον καθένα σύμφωνα με τις δυνατότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του». Οι δύο αυτές αρχές συμπληρώνονται από διαδικασίες, όπως οι ελεύθερες διαπραγματεύσεις συνδικάτων και εργοδοτικών οργανώσεων, χωρίς την παρέμβαση του κράτους, και μια κουλτούρα που εμπεριέχει την ταξική και την διαγενεακή αλληλεγγύη και εξειδικεύεται σε πολιτικής κοινωνικής συμπερίληψης για την αποφυγή δημιουργίας κοινωνίας δύο τρίτων.

Πάνω απ’ όλα όμως για να υπάρξει σοσιαλδημοκρατικό κοινωνικό κράτος πρέπει να υπάρχει καπιταλιστική οργάνωση της παραγωγής. Ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής συνδέεται με την σειρά του σύμφωνα με τον Max Weber με την προτεσταντική ηθική, δηλαδή την πίστη στην ατομικότητα και την αξιοσύνη. Στην Ελλάδα, της ορθόδοξης παράδοσης, δηλαδή της ιεραρχίας που δημιουργεί, τη μοιρολατρία μεταμορφωμένη στο σύνδρομο του «τζαμπατζή»,  και της ανάγκης για προστασία από μια πατρική φιγούρα (ηγέτη, κοτζαμπάση, ποιμενάρχη, βουλευτή), και του ιδιαίτερου ρόλου που απολάμβαναν – και συνεχίζουν να διατηρούν – τα οικογενειακά δίκτυα ως στρατηγική επιβίωσης και κοινωνικής ανέλιξης καθιστούν κάθε σκέψη για σοσιαλδημοκρατική ρύθμιση απαγορευτική.

Αν λοιπόν θέλουμε να μιλάμε για σοσιαλδημοκρατικό κοινωνικό κράτος, δυστυχώς ή ευτυχώς, ο μόνος δρόμος περνάει από την – ιδεοτυπική – αποδοχή της καπιταλιστικής οργάνωσης της παραγωγής.