Τρίτη 3 Απριλίου 2012

Οι άγνωστοι "Χ" των επερχόμενων εκλογών

Του Διονύση Μαγουλά πολιτικού επιστήμονα





Το πολιτικό τοπίο ενόψει των επικείμενων εκλογών, παρουσιάζεται ως κινούμενη άμμος. Ποτέ άλλοτε στο πρόσφατο παρελθόν το εκλογικό αποτέλεσμα δεν θα ήταν απόρροια τόσων πολλών πολιτικών, κοινωνικών, οικονομικών, αλλά και αμιγώς εκλογικών παραγόντων, σε σημείο η οποιαδήποτε πρόβλεψη να είναι επισφαλής, μόλις ένα μήνα πριν. Εντελώς σχηματικά, το αποτέλεσμα των εκλογών, σε όλες τις εκφάνσεις του -στην αυτοδυναμία του πρώτου κόμματος, στην διαφορά από το δεύτερο, στη σύνθεση της Βουλής κλπ θα κριθεί από τρείς παράγοντες. Από το μέγεθος της εκλογικής συμμετοχής, από το βαθμό της πτώσης του δικομματισμού (και σε ποιό επίπεδο αυτή θα φτάσει) και τη κατανομή της εκλογικής δύναμης των νέων κομματικών σχηματισμών που προέκυψαν από την πολυδιάσπαση του Μεταπολιτευτικού κομματικού συστήματος λόγω της κρίσης της τελευταίας τριετίας.

Όπως παρατηρείται μεταπολιτευτικά , η μεγαλύτερη συμμετοχή παρουσιαζόταν σε εκλογές έντονης πόλωσης(1981,1985,1989-90,1993) και σε εποχές που ευνοούνταν ο δικομματισμός(2000,2004).

Αντίθετα, σε εκλογές μικρότερου ενδιαφέροντος ή επιβεβαίωσης της πολιτικής κυριαρχίας του κυβερνώντος κόμματος, η συμμετοχή έπεφτε, υποχωρώντας μαζί της και τα ποσοστά του δικομματισμού (1996,2007) Οι εκλογές του 2009, στις απαρχές της κρίσης έδωσαν μια νέα ταση ενίσχυσης της εκλογικής διαμαρτυρίας, μέσα απο την αποχή, σε επίπεδα ωστόσο εκλογών πρώτης τάξης. Σε αυτές τις εκλογές που έρχονται, ενδεχομένως το μέγεθος του εκλογικού σώματος θα παίξει σημαντικό ρόλο. Μέχρι σήμερα η μεγάλη συμμετοχή ταυτιζόταν με την διλημματική κυβερνητική ψήφο και το δικομματισμό, ενώ με τη μικρή συμμετοχή, ευνοούνταν η Αριστερά και άλλα μικρά κόμματα. Σήμερα, δεν μπορεί κανείς να επιβεβαιώσει αυτή τη γενική τάση της Μεταπολίτευσης, καθώς δεν μπορεί να γίνει πρόβλεψη τόσο το ποιοί θα πάνε να ψηφίσουν αλλά και το τί θα ψηφίσουν αυτοί που θα πάνε, αν η αποχή θα είναι αποστασιοποίηση κυρίως προς ένα συγκεκριμένο κόμμα -όπως έγινε με όσους Νεοδημοκράτες απείχαν το 2009, αλλά και αν αυτοί που θα ψηφίσουν θα έχουν οποιοδήποτε διλημματικό κριτήριο σε επίπεδο διακυβέρνησης ή θα είναι ψηφοφόροι μικρών κομμάτων διαμαρτυρίας.

Αναφορικά με το βαθμό κατάρρευσης του δικομματισμού, θα επηρρεάσει,όχι μόνο το αποτέλεσμα, αλλά και το πολιτικό σύστημα της επόμενης ημέρας των εκλογών. Η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ έλαβαν μαζί το 2009, περίπου το 77% των ψήφων (από 80% το 2007 και 86% το 2004) Οι μέχρι τώρα δημοσκοπήσεις καταγράφουν μια τάση καθολικής κατάρρευσης των ποσοστών αυτού του επιπέδου, και τοποθέτησης της δικομματικής ψήφου στο 35-45% σύμφωνα με τις -σε σημαντικό βαθμό αυθαίρετες- αναγωγές και εκτιμήσεις του εκλογικού αποτελέσματος. Όπως είναι λογικό, αν τα δύο κόμματα της συγκυβέρνησης Παπαδήμου μαζί ,λάβουν 40% θα προκύψει άλλη Βουλή, με διαφορετική σύνθεση και δυνατότητα κυβερνησιμότητας, με το να λάβουν 50% ή 60%.

Συγκεκριμένα, για το ΠΑΣΟΚ, ο βαθμός της εκλογικής του συσπείρωσης θα αποτελεί τον καταλύτη τόσο για τα ποσοστά του κόμματος στις εκλογές, όσο και για την εκλογική επιρροή της Αριστεράς και των συνιστωσών της. Μέχρι την εκλογή Βενιζέλου, όπου το ΠΑΣΟΚ έφτασε στα όρια της απόλυτης διάλυσης, παρουσιάζοντας μονοψήφια ποσοστά, η συσπείρωση του, των εκλογεών του 2009, ήταν περίπου στο 1/4 (25%). Τώρα μετά την εκλογή Βενιζέλου παρουσιάζονται εύλογα τάσεις επανασυσπείρωσης, στα επίπεδα του ενός τρίτου (33%). Ωστόσο αποτελεί ζήτημα κατά πόσον θα είναι σε θέση να συσπειρώσει περισσότερο τους ψηφοφόρους του, καθώς μέχρι τώρα περίπου οι μισοί (45-50%) διατείνονται πως είναι αποφασισμένοι να στραφούν σε άλλες κομματικές επιλογές, ενώ μόλις το 15-20% μεταξύ αυτών, φαίνεται αναποφάσιστο -αρα και πιο εύκολα διεκδικήσιμο. Επίσης, στις επιλογές που αντλούν προνομιακά ψηφοφόρους από το ΠΑΣΟΚ (ΔημΑρ, ΣυΡιζΑ, ΚΚΕ -λιγότερο) προστέθηκε πρόσφατα και η Κοινωνική Συμφωνία των Κατσέλη-Καστανίδη, που δεν έχει προλάβει ακόμα σοβαρά να καταγραφεί η όποια δυναμική της. Και η Νέα Δημοκρατία μετά τη συμμετοχή στην κυβερνηση Παπαδήμου και την ψήφιση του Μνημονίου 2, μπήκε για τα καλά στο κάδρο των δικομματικών απωλειών. Μετά τη Δημοκρατική Συμμαχία απο τη Φιλελεύθερη Κεντροδεξιά, οι "Ανεξάρτητοι Έλληνες" του Καμμένου και η Χρυσή Αυγή απο τα άκρα την πλαγιοκοπούν, εκμεταλλευόμενοι το έλλειμμα ηγεσίας Σαμαρά και την τρωθείσα εικόνα του κόμματος, που δεν επανήλθε από την ήττα του 2009 -ποτέ,σε καμμιά δημοσκόπηση την τελευταία διετία, τα ποσοστά του κόμματος δεν πλησίασαν ούτε καν το αρνητικό του 33,5% των τελευταίων εκλογών. Αυτή τη στιγμή, η ΝΔ καταγράφεται στο 20-25% με πτωτικές μάλιστα τάσεις, κυρίως εξαιτίας των εντονότατων μετακινήσεων προς το κόμμα του Π. Καμμένου (γύρω στο 10-15% των Νεοδημοκρατών του 2009), αλλά και προς τη Χρυσή Αυγή -που τείνει να εξαφανίσει και το ΛΑΟΣ ως νέα έκφανση της Εθνικιστικής ψήφου Ακροδεξιάς διαμαρτυρίας-τη Δημοκρατική Συμμαχία και μέχρι πρότινος προς κάποια κόμματα της Αριστεράς (ΣυΡιζΑ).

Ξεχωριστό ενδιαφέρον θα παρουσιάσει ο τρόπος με τον οποίο θα κατανεμηθεί η ψήφος σε επίπεδο αστικότητας και Κοινωνικο/Οικονομικών χαρακτηριστικών, ιδιαίτερα των νεοεμφανιζόμενων σχημάτων που δεν έχουν ποτέ ξανά καταγραφεί. Οι διαφαινόμενες τάσεις των επερχόμενων εκλογών θα προκύψουν ενιαία; ή θα έχουν αστικά ή ταξικά κριτήρια; Πχ κάποιες δημοσκοπήσεις δείχνουν σχετική συγκράτηση του δικομματισμού στην επαρχία και τα ημιαστικά κέντρα, ενώ φαίνεται πως επιτείνεται ο κατακερματισμός στην Αθήνα και τα Αστικά κέντρα. Αν και κάθε πρόβλεψη ιδιαίτερα σε αυτή τη φάση φαίνεται εντελώς παρακινδυνευμένη. Το μόνο κόμμα που ενδεχομένως να διατηρήσει την κατανομή και την ταξικότητα της ψήφου του είναι το ΚΚΕ, ενώ θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το πώς θα είναι η κοινωνική και εκλογική "γεωγραφία" της ψήφου τόσο του ΣυΡιζΑ (με αρκετά λαϊκά ερείσματα από τον Πασοκογενή χώρο πλέον) και της "Ανανεωτικής" Δημοκρατικής Αριστεράς (που ίσως παρουσιάζει καλύτερες επιδόσεις σε μεσαίες και ανώτερες περιοχές),όσο και του κόμματος του Π. Καμμένου (με αναμενόμενη τοπικότητα στη Β'Αθηνας) ή της Δημοκρατικής Συμμαχίας (με προνομιακές περιοχές την Κρήτη και την Ευρυτανία) -που θα υποδηλώνουν και το βαθμό των αντίστοιχων απωλειών του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ αντίστοιχα. Το μέγεθος που θα λάβει η εκλογική επιρροή και -κυρίως ο βαθμός της πολιτικής ταύτισης- με την Ακροδεξιά φαινομενολογία τύπου "Χρυσή Αυγή", είναι ο απόλυτος άγνωστος. Στις προηγούμενες εκλογές ήταν μια περιθωριακή ομάδα του 0,3%, με ξενοφοβική δράση στα όρια της νομιμότητας ,που η γενίκευση του Μεταναστευτικού φαίνεται να την έχει απενοχοποιήσει, με καταγραφή αρχικά στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας (Δημοτικές εκλογές 2010) και με αποκορύφωμα τις πρόσφατες προεκλογικές δημοσκοπήσεις που τη βάζουν στη Βουλή.

Συμπερασματικά, ίσως αυτές οι εκλογές θα είναι οι πλέον αμφίρροπες και απρόβλεπτες των τελευταίων50 χρόνων. Το μετεκλογικό τοπίο δεν θα έχει καμία σχέση με το προηγούμενο μεταπολιτευτικό, καθώς βαριά θα έχουν αφήσει τα σημάδια τους οι νέες πολιτικές διαιρέσεις της κρίσης και της παρουσίας της Τρόικας. Ο Μεταπολιτευτικός δικομματισμός φαίνεται να δίνει τη θέση του σε έναν ασταθή κονιορτοποιημένο πολυκομματισμό, μάλιστα με -προς το παρόν- κυρίαρχες φυγόκεντρες τάσεις.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου