Τσίπρας Vs Ανδρουλάκης: Ποιος θα είναι ο αντι-Μητσοτάκης; άρθρο στη Voria.gr

Η πολιτική κατάσταση σήμερα

Κάθε κυβέρνηση και κάθε πρωθυπουργός, παραδοσιακά από το βήμα της ΔΕΘ, προαναγγέλλει την οικονομική πολιτική του επόμενου διαστήματος. Φέτος είναι από εκείνες τις φορές που η ομιλία του Κυριάκου Μητσοτάκη αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον καθώς το πολιτικό περιβάλλον απαιτεί σημαντικές πρωτοβουλίες, σε πολλά επίπεδα. Η συσσώρευση προβλημάτων, οι νέες πιεστικές ανάγκες που έχουν προκύψει λόγω πληθωρισμού – στεγαστικού – δημογραφικού και σκανδάλων αλλά και η έλλειψη κυβερνητικού αφηγήματος, καθιστούν την παρέμβαση του πρωθυπουργού καίριας σημασίας. Εκτιμώ, πάντως, πως αν αυτή περιοριστεί σε κάποιου είδους παροχές και ελαφρύνσεις – όσο σημαντικές και αν είναι αυτές – δεν θα αποδειχθούν ικανές να αλλάξουν δραματικά το πολιτικό κλίμα. Στην δική μου ανάλυση είναι πιο σημαντικό ένα νέο αφήγημα, μια νέα εθνική στοχοθεσία που θα περιγράφει με τρόπο απλό και κατανοητό «πού βρισκόμαστε και πού θέλουμε να πάμε» και δευτερευόντως, βέβαια, τα αναγκαία βήματα.

Αυτή όμως θα ήταν μία μονόπατη ανάλυση που θα επικέντρωνε μόνον στις κυβερνητικές – πρωθυπουργικές πρωτοβουλίες. Είναι από καιρό εμφανές και αποδεκτό από τους περισσότερους, ότι η χώρα χρειάζεται άμεσα και μία τουλάχιστον αντιπολιτευτική δύναμη που δυνητικά θα μπορεί να αμφισβητήσει την εκλογική κυριαρχία της Νέας Δημοκρατίας.

Η παρατεταμένη μονοπολική διάταξη του κομματικού συστήματος γεννά δομική ασυμμετρία. Η κυβερνητική πλευρά απολαμβάνει «κυβερνησιμότητα χωρίς εναλλακτική», ενώ η στενότητα του πολιτικού συστήματος παγιώνεται, αφήνοντας απ’ έξω μεγάλα τμήματα της κοινωνίας.

Ποιος θα συγκροτήσει τον πόλο;

Αν δεχθούμε ότι ο άλλος πόλος θα έχει (ή θα έπρεπε να έχει) κεντροαριστερά χαρακτηριστικά, τότε οι πιθανές εκβάσεις αυτού του ζητήματος μας οδηγούν σε δύο επιλογές. ΠΑ.ΣΟ.Κ και Νίκος Ανδρουλάκης ή Τσίπρας και κόμμα Τσίπρα – μιας και οι υπόλοιποι σχηματισμοί μάλλον περιορίζονται λόγω μεγέθους σε δευτερεύοντα ρόλο. Χθες τοποθετήθηκε ο πρώην πρωθυπουργός και σε μία εβδομάδα από σήμερα τοποθετείται ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Δεν θα μπορούσαμε λοιπόν να έχουμε καλύτερη ευκαιρία μιας συγκριτικής ανάλυσης του λόγου, των προταγμάτων, του προγραμματικού βάθους και της επάρκειας των προσώπων, για έναν ρόλο που όλοι συμφωνούμε ότι πρέπει να παιχθεί με επιτυχία – αυτόν του δυνάμει πρωθυπουργού.

Ο Τσίπρας

Στη χθεσινή ομιλία του, ο Αλέξης Τσίπρας ήταν διαφορετικός. Φόρεσε ένα κοστούμι ευρωπαίου προοδευτικού πολιτικού και ήταν εμφανώς διαφοροποιημένος από το δικό του παρελθόν. Ο λόγος του ήταν υφολογικά μετριοπαθής, χωρίς εξάρσεις, χωρίς συνθηματική διάρθρωση – από αυτά καταλαβαίνεις σε ποιους απευθύνεται. Δεν μιλάει στον παλιό ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ – επιχειρεί να μιλήσει σε ένα ευρύτερο ακροατήριο. στον πέραν της δεξιάς χώρο, με διακριτά όμως όρια και στα αριστερά του. Ένας κεντροαριστερός, τον χθεσινό λόγο του Τσίπρα, τον ακούει ευχάριστα (κάποιοι θα το παραδέχονταν αν την διάβαζαν μόνο και δεν τον έβλεπαν, αλλά αυτό είναι άλλο ζήτημα και βασικό πρόβλημα του Τσίπρα). Ένας ριζοσπάστης αριστερός δεν θα συγκινούνταν πολύ. Οι πρώτοι όμως είναι πλειοψηφία – οι δεύτεροι ιστορικά λιγότεροι.

Είπε κάτι εντελώς καινούριο; Όχι. Είπε κάτι διαφορετικό για Τσίπρας; Ναι. Συνολικά η ομιλία του ήταν μία ολοκληρωμένη πολιτική πλατφόρμα ενός ενεργού πολιτικού με προσδοκίες και όχι ενός απόμαχου πρώην πρωθυπουργού. Σαν ομιλητής είχε τον αέρα και την άνεση μεγάλου παίκτη. Εξέπεμπε σιγουριά και ηρεμία. Κάπως δηλαδή σαν statesman και όχι σαν ελπιδοφόρος νεανίας. Αποκήρυξε την τοξικότητα στο πρώτο λεπτό της τοποθέτησής του. Με μια λέξη ωριμότερος.

Μίλησε για πολλά ζητήματα, περιέγραψε τη σημερινή κατάσταση υπό το πρίσμα των δικών του προτεραιοτήτων και αυτό είναι πολιτική με π κεφαλαίο. Γιατί από την περιγραφή καταλαβαίνεις τις προτεραιότητες και από τις προτεραιότητες αρχίζεις να διαμορφώνεις εικόνα για τις ασκούμενες/προτεινόμενες πολιτικές. Οι αντιπολιτευτικές λέξεις που έπρεπε να ακουστούν ακούστηκαν : καρτέλ, χαμηλή αγοραστική δύναμη, απόκλιση, ρηχή οικονομία, φτηνή και άδικη ανάπτυξη, που βασίζεται στην κατανάλωση λίγων, διαφθορά. Δεν χαρίστηκε στην κυβέρνηση.

Όπως επίσης δεν είχε αναφορές σε λέξεις όπως Αριστερά – Σοσιαλισμός και αυτό έχει σημειολογική αξία για την στρατηγική του. Σε μια αποστροφή του λόγου του ανέφερε: «η χώρα χρειάζεται άμεσα ένα μεγάλο αναπτυξιακό σοκ. Ένα σοκ εφάμιλλο των αντίστοιχων της περιόδου Τρικούπη και Βενιζέλου». Προσωπικά δεν θεωρώ τυχαία την αναφορά σε αυτά τα ονόματα και όχι για παράδειγμα στον μεταπολιτευτικό Ανδρέα Παπανδρέου. Αν και μίλησε για τις ανισότητες και την ανάγκη αναδιανομής (ισχύος – εισοδήματος) δεν έμεινε μόνον εκεί.

Προσπάθησε να μπει στη βάσανο της σύγκρισης της δικής του κυβερνητικής περιόδου με αυτήν του Κυριάκου Μητσοτάκη, σε πεδία που θεωρεί για τον ίδιο ευνοϊκά. Καμία αναφορά για το 2010 – 2016, αρκετές αναφορές για την περίοδο 2016 – 2019. Προσπάθεια δηλαδή να ξεκόψει μια και καλή με το αντιμνημόνιο και τη μήτρα που τον έκανε πρωθυπουργό. Προσπάθησε επίσης να δώσει προγραμματική χροιά παρουσιάζοντας 9 άξονες για το μέλλον. Όταν καταθέτεις ένα πλαίσιο/ πολιτική πλατφόρμα τότε σημαίνει ότι προχωράς στη βάση ενός σχεδίου. Οι λέξεις έχουν νόημα και το νόημα είναι να συνδεθείς με έννοιες, με αξίες και να δημιουργήσεις ένα αφήγημα για το χθες αλλά κυρίως το αύριο -  «Νέα εθνική πυξίδα» και «Νέος Πατριωτισμός» - αυτές επέλεξε.

Θα είναι όλα ρόδινα για τον Τσίπρα; Προφανώς όχι – όλα θα είναι δύσκολα και απαιτητικά. Υπάρχει χώρος για αυτόν; Προφανώς και υπάρχει – και χώρος και αντικειμενική δική του δυνατότητα. Όταν ένα περίπου 70% απορρίπτει τις κυβερνητικές πολιτικές και κανείς άλλος δεν συγκεντρώνει ένα 20-25% από αυτό, τότε δικαιούται να το πιστεύει. 
Στα δύσκολα τώρα – το πιο βασικό πρόβλημα του Τσίπρα είναι ότι πολλοί τον θεωρούν αναξιόπιστο. Τα γεγονότα του 2015 έχουν διαβρώσει την αξιοπιστία του ως πολιτικό πρόσωπο, σε μεγάλο βαθμό και για πολύ κόσμο. Αρκετοί δεν μπορούν να ξεπεράσουν την τραυματική εμπειρία του αντιμνημονίου και οι αντιμνημονιακοί την τραυματική διάψευση των προσδοκιών τους. Η δική του πενταετής διακυβέρνηση δεν ήταν απρόσκοπτη ούτε πολύ υψηλών επιδόσεων. Κινδύνευσε η θέση της χώρας σε ΟΝΕ και ΕΕ, οι μισθοί έπεσαν, οι θεσμοί διαβρώθηκαν, η χώρα έχασε πολύτιμο χρόνο και καθυστέρησε το πέρασμά της σε αναπτυξιακή τροχιά. Κόμμα πρέπει να φτιάξει, ο χρόνος όμως είναι περιορισμένος και πιεστικός.

Και να κλείσουμε με ένα what if. Εάν αυτή η ομιλία διαβαζόταν μετά την ήττα του 2019, που πήρε 32%, και ένα νέο κόμμα αντί του ΣΥΡΙΖΑ, θα μπορούσε να ήταν διαφορετική η εξέλιξη των πραγμάτων; Ναι, θα μπορούσε.

Ο Ανδρουλάκης

Ο Νίκος Ανδρουλάκης μιλάει από το βήμα της ΔΕΘ το άλλο Σαββατοκύριακο. Άρα δεν ξέρουμε τι θα πει και πως θα το πει. Ανεβαίνει όμως Θεσσαλονίκη ως αρχηγός αξιωματικής αντιπολίτευσης, κάτι που στο ΠΑ.ΣΟ.Κ έχουν να δουν από το 2009. Δεν είναι λίγο – μπορεί όμως να μην είναι και τίποτα. Είναι σίγουρα κάτι αν το αξιοποιήσεις ως τέτοιο. 

Ο Ανδρουλάκης ανεβαίνει με ένα μεγάλο «πρέπει». Στην ίδια αίθουσα που μίλησε ο Τσίπρας θα μιλήσει και αυτός. Πρέπει να πει λοιπόν κάτι πιο πλήρες, πιο πειστικό, πιο γοητευτικό με έμφαση στο τελευταίο. Λένε μερικοί «ας μην συγκρίνουμε, ας περάσει και η ΔΕΘ και βλέπουμε, ας δούμε τι θα γίνει σε 6 μήνες». Λάθος. Εδώ και τώρα, το βήμα της ΔΕΘ είναι do or die. Δεν υπάρχει η πολυτέλεια να κάνεις επι κοντώ χωρίς πήχη – από χτες έχει μπει ένας πήχης. Πρέπει να περάσει αυτόν.

Πρέπει να έχει κρουστότητα θέσεων αλλά και να δείξει σημάδια κυβερνητικής επάρκειας. Προγραμματικά δεν το φοβάμαι το ΠΑ.ΣΟ.Κ. Έχει κάνει καλούτσικη δουλειά και ιστορικά είναι ο πολιτικός εκείνος χώρος που είχε τις περισσότερες επεξεργασίες. Η δημοσκοπική του καχεξία όμως δεν οφείλεται στην προγραμματική του πρόταση αλλά στην πολιτική του εικόνα. Δεν συγκινεί, δεν ηλεκτρίζει, δεν δημιουργεί προσδοκία. Το κόμμα που τα εκατομμύρια των ψηφοφόρων του ταξίδευαν χιλιόμετρα για να γλεντήσουν στις πλατείες και να κουνήσουν το πράσινο σημαιάκι δεν μπορεί να ξεσηκώσει ούτε έναν. Να ξεσηκώσει – όχι να τον πείσει απλά να ψηφίσει. 

Πρέπει η ομιλία του να είναι εμπροσθοβαρής. Στα πρώτα δέκα λεπτά ο Ανδρουλάκης οφείλει να απαντήσει καθαρά σε ποιον μιλάω, τι αλλάζω, μέχρι πότε. Κέρδισες στα 10 λεπτά; Έχεις κερδίσει τον αγώνα. Αν αρχίσει να περιγράφει με λεπτομέρειες και αριθμούς τα δεδομένα και τις υποπαραμέτρους και τις ανθυπολεπτομέρειες – κατά την άποψή μου θα χάσει. Υπάρχει ένας κόσμος – εκτιμώ πλειοψηφία στην κοινωνία – που δεν θέλει να ακούσει προγραμματικό λόγο. Θέλει όμως να καταλάβει – και το καταλαβαίνει και διαισθητικά – για ποιόν μιλάς; «Μιλάς για εμένα; Αν ναι, έχεις την ψήφο μου».

Τι θα του πρότεινα εγώ :

• Ένα ενιαίο αφήγημα-ομπρέλα, όχι κατάλογο μέτρων. Στον πρόλογο —στα πρώτα 8–10 λεπτά— να ξεκαθαρίσει «για ποιον μιλάω» με μια φράση-πυρήνα που να αντέχει ως τίτλος πρωτοσέλιδου την επόμενη μέρα.
• Πέντε «σημεία πολιτικής» μετρήσιμα και απτά - Όχι είκοσι υποσχέσεις. 
• Πέντε δεσμεύσεις με χρονικό ορίζοντα και μετρήσιμο δείκτη. 
• Ένας ορίζοντας - Ελλάδα 2040 με τρεις εικόνες. Πόλεις προσιτής κατοικίας, εργασία που αμείβεται δίκαια, δημόσια υγεία που απαντά αξιόπιστα.

Ο Τσίπρας έδειξε ότι μπορεί να αλλάξει τόνο· ο Ανδρουλάκης καλείται τώρα να αλλάξει κλίμα. Να μιλήσει στη σιωπηλή πλειοψηφία που δεν ζητά θαύματα, ζητά δικαιοσύνη, αξιοπρέπεια και μια κατεύθυνση που να αντέχει στον χρόνο. Αν ο Νίκος Ανδρουλάκης θέλει η ΔΕΘ να του δώσει υπεραξία, η ομιλία του πρέπει να είναι πολιτική πράξη, όχι τελετουργία, ούτε μνημόσυνο. Να ξεκινήσει με μία μεγάλη ιδέα που να χωράει τους πολλούς. Να καλέσει σε μια ευρεία δημοκρατική συμμαχία πέρα από τα στενά σύνορα του κόμματός του, με λιγότερη νοσταλγία και περισσότερη προοπτική. Μια τέτοια ομιλία θα του δώσει υπεραξία γιατί θα αλλάξει το πλαίσιο ακρόασης. Δεν θα είναι «ο αρχηγός που μίλησε καλά», αλλά ο πολιτικός που έδειξε ότι υπάρχει εναλλακτική διακυβέρνηση με αλήθεια, μέτρο και κατεύθυνση. 

Κλείνοντας

Στη Θεσσαλονίκη δεν κρίνεται μια καλή ρητορική στιγμή. Κρίνεται αν ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης μπορεί να μετατρέψει μια διάχυτη κοινωνική δυσφορία σε πειστική υπόσχεση αλλαγής, χωρίς μεγάλα λόγια και μετρημένα μέσα. Αν ο Νίκος Ανδρουλάκης καταφέρει να δείξει ποιον βάζει μπροστά, με ποιους αλλάζει και μέχρι πότε, τότε θα έχει κερδίσει κάτι περισσότερο από τις εντυπώσεις. Θα έχει αποσπάσει πολιτική υπεραξία και τον χώρο να ξαναστήσει το αντίβαρο που λείπει από τη δημοκρατία. Τα υπόλοιπα θα τα γράψει ο χρόνος—αρκεί να του δώσει λόγο.