ΝΕΟ ΠΑΣΟΚ – ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΗΤΑ

Του Νικόλαου Τζήμου πολιτικού επιστήμονα

Το παρόν δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ την Πέμπτη 15/12/2011 όπου για λόγους χώρου συμπτύχθηκε. Ακολουθεί το πλήρες κείμενο.

Η εθνική κρίση, η εσωκομματική κρίση, το άνοιγμα της συζήτησης για το μέλλον του ΠΑΣΟΚ, και η διάσταση απόψεων των στελεχών του οφείλεται στο τέλος μιας εποχής, στο τέλος της ενσωματωτικής ικανότητας του κράτους. Ενσωμάτωσης (νέων) πληθυσμών και νέων αιτημάτων, που αντιμετώπισε, ήδη από την ίδρυσή του, το Ελληνικό κράτος, που κατά κύριο λόγο,  με την εξαίρεση της δεκαετίας 1925-1935 έγινε εις βάρος των εκσυγχρονιστικών προταγμάτων.

Η χώρα και το κόμμα βρίσκονται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Η σύμπτωση δεν είναι τυχαία καθώς η κεντρικότητα του ΠΑΣΟΚ είναι στοιχείο εκ των ουκ άνευ στο μεταπολιτευτικό κομματικό και πολιτικό σύστημα.

Αυτό που συνήθως φοβίζει στις περιόδους αυτές είναι η αλλαγή. «Τα κόμματα που δεν αλλάζουν πεθαίνουν, κι αυτό το κόμμα είναι ένα ζωντανό κίνημα, όχι ένα ιστορικό μνημείο» δήλωνε ο Tony Blair στο πρώτο του συνέδριο ως ηγέτης των Εργατικών το 1996. Ειδικά για το ΠΑΣΟΚ ο καταστατικός κινηματικός του χαρακτήρας συνεπάγεται μια «ακραία» κινητικότητα και προσαρμοστικότητα, ιδιαίτερα αν συνυπολογίσουμε την έλλειψη βαριάς και πολύχρονης παράδοσης, σε σχέση με τα αδελφά ευρωπαϊκά κόμματα.

Άλλωστε το ΠΑΣΟΚ άλλαξε πολύ σε σχέση με το 1974, ήδη από το 1977.  Κατάφερε βέβαια, να κρύβει την αλλαγή πίσω από την ισχυρή και σταθερή ηγεσία του και εν μέρει την ιδεολογία του. Εν μέρει διότι μονάχα το «δόγμα» του παρέμεινε σταθερό, η προσήλωση στην κεντρικότητα του κράτους για την επίτευξη των αλλαγών δια της συμπερίληψης των λιγότερο προνομιούχων αλλά και της προστασίας των καλύτερα ενταγμένων. Το δεύτερο μισό της ιδεολογίας του, το «έθος» άλλαξε, μεταβαλλόμενο ήδη από την δεύτερη κυβερνητική του θητεία σε μια «φεουδαλική διαχείριση του κράτους».

Αυτό που χρειάζεται, σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά είναι μια επαναθεμελίωση του δόγματος και αλλαγή του έθους.

Η επαναθεμελίωση του ΠΑΣΟΚ οφείλει να βασιστεί σε δύο «ηθικές παραδοχές»: α) την αξιοδότηση της εργασίας έναντι της κατανάλωσης· β) την σύνδεση δικαιωμάτων και υποχρεώσεων· και μια εσωκομματική οργανωτική αρχή  «καμιά εξουσία χωρίς δημοκρατία». 

Αυτές οι «ηθικές παραδοχές» έρχονται να θεραπεύσουν/ αποκαταστήσουν την μετάπτωση του μεταπολιτευτικού αιτήματος για εκδημοκρατισμό σε εξισωτισμό στο επίπεδο των αντιλήψεων για το ρόλο του Δημόσιο, να συγχρονίσουν τα κοινωνικά/ καταναλωτικά πρότυπα με την περίοδο παγκόσμιας οικονομικής συρρίκνωσης, και να εμπεδώσουν ένα αίσθημα διαγενεακής αλληλεγγύης και ατομικής υπευθυνότητας.

Μια τέτοια αλλαγή δεν μπορεί παρά να συνοδεύεται από μια ριζική μεταβολή της ‘ποιότητας’ των εσωκομματικών διαδικασιών. Οι όποιες, λοιπόν, υποψηφιότητες προκύψουν για την θέση του προέδρου, θα πρέπει να εμφανιστούν στα μέλη και στους φίλους μια πλατφόρμα, ένα ελάχιστο πολιτικό σχέδιο για την αναδιοργάνωση του κόμματος και την ανασυγκρότηση της χώρας, γύρω από το οποίο δομούν την υποψηφιότητά τους, και όχι μια μεταρρυθμιστική κενολογία.

Ένα ελάχιστο σχέδιο που να περιλαμβάνει:

α) την πολιτική των συμμαχιών του κόμματος: κοινωνικών - με ποιές κοινωνικές ομάδες θα συμπορευτεί - και πολιτικών –  αν και με ποιά κόμματα θα συμπήξει προγραμματικές συμφωνίες. Αν και για ένα σοσιαλιστικό/ σοσιαλδημοκρατικό κόμμα η σύνδεση με τον κόσμο της εργασίας είναι στοιχείο ιδρυτικό, δεν μπορεί να συνεχίσει να βασίζεται στον «αριστερόφρονο διεκδικητισμό», στην επαγγελία του κράτους-εργοδότη και των συντεχνιακών μικροδιευθετήσεων. Ιδιαίτερα σήμερα, που η πολιτική περιστολής των δημοσίων δαπανών έχει διαρρήξει τους δεσμούς με το «ταξικό μπλοκ» που στήριζε το κόμμα.

 β) τους βασικούς στόχους και επιλογές του κόμματος για την χώρα, μακροχρόνιους αλλά συγκεκριμένους. Πρώτα απ’ όλα την εκλογίκευση του δημόσιου τομέα και την αναμόρφωση της δημόσιας διοίκησης ώστε να καταστεί επιτέλους αποτελεσματική, ουδέτερη, προβλέψιμη, για να μπορεί να ανταποκριθεί στην εκτέλεση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων. Δεύτερον, την εξασφάλιση της θέση της χώρας στον σκληρό ευρωπαϊκό πυρήνα. Και τέλος, ένα πλαίσιο δίκαιης αναδιανομής του παραγόμενου πλούτου, (στην βάση της ανάγκης αλλά και της αριστείας).

γ) ένα "οδικό χάρτη" για την επίτευξη των στόχων αυτών, «μια «εικόνα» των παραγωγικών δυνατοτήτων της χώρας, των υπαρκτών και δυνητικών συγκριτικών της πλεονεκτημάτων», τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και ένα χρονοδιάγραμμα για να αλλάξει ο τύπος ανάπτυξης αλλά και το κράτος, εξηγώντας, ταυτόχρονα, πειστικά στους πολίτες την θέση της Ελλάδας στον διεθνή καταμερισμό εργασίας. Και όλα αυτά μαζί με πολιτικές συμπερίληψης και προστασίας των περισσότερο αδύναμων στην δύσκολη φάση των αλλαγών, αρχικά, και όσων χάσουν το τρένο της ανάπτυξης στην συνέχεια.

Αν καταφέρει το ΠΑΣΟΚ να επαναθεμελιωθεί και να επαναθεμελιώσει το πολιτικό σύστημα και τις κοινωνικές αντιλήψεις στις νέες αυτές βάσεις είναι βέβαιο ότι έχοντας αλλάξει το ίδιο, θα αλλάξει την Ελληνική εξαίρεση και τη πάγια κατάσταση «έκτακτης ανάγκης», σε μια νέα ελληνική κανονικότητα.