Μετατόπιση ( άρθρο μου για την Θεσσαλονίκη της 21/03/2011)

Με αφορμή την οικονομική κρίση και τις γενικότερες ανακατατάξεις που πραγματοποιούνται, έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε και μία μεταβολή στο δημόσιο λόγο. Μια κεφαλαιώδης μεταβολή που θα καθορίσει πιθανά τις εξελίξεις μακροπρόθεσμα στη χώρα και που γίνεται αισθητή τόσο στις εφημερίδες και τα άρθρα γνώμης, όσο και στους τηλεοπτικούς σταθμούς.

Ο δημόσιος λόγος που επιχειρηματολογεί υπέρ της επιχειρηματικότητας, της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, του ανταγωνισμού, της παραγωγικότητας, των ελαστικών σχέσεων εργασίας και στρέφεται κατά του δημοσίου τομέα, των δημοσίων επενδύσεων, του κράτους πρόνοιας και του συνδικαλισμού, λόγω των εξελίξεων έχει γίνει πιο επιθετικός. Φαίνεται να δικαιώνεται. Αποδίδει την κακοδαιμονία του νεοελληνικού κράτους σε επιλογές και πολιτικές της Μεταπολίτευσης. Είναι ξεκάθαρα φιλεργοδοτικός και στοχοποιεί τα κοινωνικά δικαιώματα που κατοχυρώθηκαν καθώς προπαγανδίζει πως αυτά είναι αντιπαραγωγικά και κακώς θεσπίστηκαν.

Ο λόγος αυτός προσπαθεί να ιδεολογικοποιήσει τις εξελίξεις και να δημιουργήσει ένα πλαίσιο αρχών και αξιών που θα παραμείνει παρακαταθήκη ακόμα και όταν         ( και εάν) ξεπεράσουμε την οικονομική κρίση. Εμφανίζεται ως λόγος της κοινής λογικής, ασχέτως αν εντέχνως αποκρύπτει όλες τις πτυχές. Εμφανίζεται ως λόγος των επιτυχημένων, ασχέτως αν η επιτυχία των υποκειμένων που τον εκφέρουν είναι υποκειμενική και οφείλεται σε εντελώς άσχετα με το διακύβευμα των καιρών, αίτια. Εμφανίζεται απαξιωτικός και καταγγελτικός απέναντι στο λαϊκισμό, ασχέτως αν αυτός ( ο λόγος ) αθροίζει πολλά στοιχεία από αυτό που υποτίθεται πως θέλει να αντικαταστήσει. Εμφανίζεται υπέρμετρα αισιόδοξος, παραβλέποντας το κοινωνικό κόστος και την βάσιμη ανησυχία των πληττόμενων.

Ο λόγος αυτός, αναπαράγοντας πάμπολλές κοινοτυπίες και κλισέ, φιλοδοξεί να αντικαταστήσει τον κυρίαρχο λόγο της Μεταπολίτευσης. Η ηγεμονία της Αριστεράς στο ηθικό, πολιτισμικό και πολιτικό επίπεδο είχε διαμορφώσει έναν λόγο φιλεργατικό, έναν λόγο υπέρ του μη προνομιούχου, έναν λόγο των δικαιωμάτων. Στο οικονομικό και πολιτικό επίπεδο προτεραιότητα ήταν το κράτος. Ακόμα και η επιθυμητή οικονομική ανάπτυξη επιτυγχάνονταν με εργαλείο το κράτος.

Σήμερα λοιπόν παρατηρούμε μια μάχη αυτών των δύο λόγων. Από την μια ο λόγος που κυριάρχησε μετά το 1974 και από την άλλη αυτός που θέλει να τον εκτοπίσει. Κρατισμός και ανορθολογισμός ή ελεύθερη αγορά και ορθολογισμός; Κοινωνική ευαισθησία και δικαιοσύνη ή ανάλγητος νεοφιλελευθερισμός; Τα δίπολα ονοματοδοτούνται αναλόγως πλευράς.

Για τα της Μεταπολίτευσης έχουν λίγο πολύ όλα ειπωθεί. Αναθεωρητικές προσεγγίσεις έχουν καταδείξει τα λάθη, τις παραλείψεις και τiς υπερβολές μιας ολόκληρης εποχής. Όμως τι θα συμβεί αν άκριτα δεχτούμε το νέο λόγο και αυτούς που τον εκφέρουν, ως αυθεντίες; Μήπως πίσω από τις λύσεις της κοινής λογικής κρύβονται σκληρές ταξικές επιλογές; Μήπως πίσω από τον εξορθολογισμό υπάρχει πλέγμα οικονομικών πολιτικών που μεταφέρει τον πλούτο από την εργασία στο κεφάλαιο; Μήπως το κοινό καλό και η σωτηρία της χώρας είναι ευφημισμός; Ποιος ορίζει το κοινό καλό; Ποιο είναι το κοινό καλό; Γιατί για παράδειγμα ο λόγος υπέρ των αδυνάτων θεωρείται λαϊκιστικός, ενώ ο λόγος κατά των συνδικαλιστών και του συνδικαλισμού ορθολογικός; Και ο μεν και ο δε με απλά σχήματα ορίζουν έναν εχθρό, μιλούν εξ ονόματος των σιωπηρών πλειοψηφιών και δίνουν υποκειμενικό περιεχόμενο στην έννοια του κοινού καλού. Άρα ή και οι δύο λόγοι είναι λαϊκιστικοί ή και οι δύο είναι ορθολογικοί. Και επειδή δεν γίνεται να ισχύουν και τα δύο ταυτόχρονα, ας δεχτούνε όλοι πως αυτή η μάχη είναι πολιτική και πως κανένας δεν μιλά από θέσεις αυθεντίας αλλά από θέσεις συμφερόντων. Συμφερόντων ταξικών, πολιτικών, οικονομικών.