Λίγο πολύ όλοι αναγνωρίζουμε τις δομικές αδυναμίες αυτού που λέμε «κρατικός μηχανισμός» με πολλά κοινά στοιχεία και σε ιδιωτικούς. Συμφωνούμε όλοι ότι χρειάζονται αποφασιστικά βήματα λειτουργικού εκσυγχρονισμού δομών και υποδομών. Γίνονται κατά καιρούς προσπάθειες βελτίωσης – άλλοτε πιο πυκνές και συστηματικές άλλοτε πιο χαλαρές και άλλοτε καθόλου.
Σε συστήματα που η δομή είναι αδύναμη, ξεπερασμένη, χαμηλών δυνατοτήτων, χωρίς αυτοματισμούς, χωρίς παραγωγικότητα, ο ρόλος των προσώπων βαραίνει ακόμη περισσότερο. Μοιραία λοιπόν ο ρόλος του ηγέτη γίνεται πολύ σημαντικός.
Αναζητούν όλοι τον «χαρισματικό ηγέτη» - στο συλλογικό φαντασιακό μετατρέπεται σε μια μορφή με ιδιαίτερες ικανότητες που θα μετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις ή θα μας οδηγήσει σε ένα λαμπρό μέλλον χωρίς τις κακοδαιμονίες που μας ταλανίζουν. Είναι λογική, αναμενόμενη και ανθρώπινη μια τέτοια σκέψη.
Η σύγχρονη ηγεσία χαρακτηρίζεται από ορισμένες ικανότητες και δεξιότητες που πρέπει να έχει αυτός που ηγείται.
Ενδεικτικά πρέπει :
- Να διαθέτει την ικανότητα να ακούει και να συνθέτει - από πολλές και διαφορετικές πηγές πριν αποφασίσει.
- Να έχει κάποια χαρίσματα στις διαπροσωπικές σχέσεις. Να κατανοεί τους ανθρώπους και τις ανάγκες τους. Να διαθέτει συναισθηματική νοημοσύνη.
- Να επιλέγει συνεργάτες και να δημιουργεί ομάδες.
- Να ξέρει πώς πρέπει να μιλήσει σε ορισμένες στιγμές. Να έχει κάποια ρητορική ικανότητα, να είναι σαφής αλλά συνάμα να «μιλά» και στις καρδιές των ανθρώπων, να μπορεί να διεγείρει το αξιακό τους σύστημα.
- Να μπορεί να ξεχωρίσει πότε πρέπει να δράσει άμεσα και αποφασιστικά και πότε να δώσει χρόνο σε αναγκαίες επεξηγήσεις και ωρίμανση συνθηκών.
- Να μπορεί να κινητοποιήσει πόρους, ενέργεια, δημιουργικότητα και να βάλει σε λειτουργία τη συλλογική ευφυΐα
- Να έχει την ικανότητα να αναλύει μια περίπλοκη κατάσταση με όλες τις δυναμικές που αναπτύσσονται μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο και την ικανότητα να σχεδιάζει μια στρατηγική.
- Να κατανοεί τα λάθη σε όποιο επίπεδο και αν έχουν γίνει (στρατηγικά ή τακτικά).
- Να μην απαρνείται την πραγματικότητα ούτε να αναζητεί αποδιοπομπαίους τράγους.
- Να μπορεί να προσαρμόζεται σε ένα συνήθως μεταβαλλόμενο περιβάλλον.
Και αν αυτός που ηγείται τα έχει όλα αυτά, σημαίνει ότι λύνουμε τα δομικά προβλήματα; Είναι τόσο απλό; Προφανώς και όχι. Έχουμε όμως ένα σταθερό σημείο εκκίνησης και κάπου να πατήσουμε.
Αυτός που ηγείται, τις περισσότερες φορές βρίσκεται σε μια συνεχή πίεση. Ένα αδιάκοπο ποτάμι υποχρεώσεων και «πρέπει» πλημμυρίζει το καθημερινό του πρόγραμμα. Σε συνθήκες «πλημμύρας» όλα φαντάζουν σημαντικά, ισοϋψή και βαρύνουσας σημασίας. Δεν υπάρχει χρόνος για καθαρό μυαλό, για brainstorming, για στρατηγική, για τίποτε δημιουργικό. Όλα είναι «πολυτέλειες». Αν επιτρέψεις όμως σε αυτή την δυναμική των πραγμάτων να σε καταπιεί – αυτή η δυναμική των πραγμάτων θα σε καταπιεί. Θα χάσεις γρήγορα τον έλεγχο, θα σωρεύεις κόπωση, θα πυκνώνουν οι λανθασμένες επιλογές, οι χρόνοι αντίδρασης και τα αντανακλαστικά θα πέφτουν. Το ποτάμι «των πρέπει» θα φουσκώσει ακόμη περισσότερο και θα σε παρασύρει εκεί που εκβάλει.
Για αυτήν την κατάσταση χρειάζεται αντίδοτο.
- Βάλε διαδικασίες, τακτικές συσκέψεις, απολογισμούς στοχοθεσίες. Μείνε πιστός στις διαδικασίες. Κράτα σημειώσεις – scripta manent
- Φτιάξε το ημερήσιο πρόγραμμά σου όπως εσύ το θέλεις και όχι όπως σου βγαίνει και κράτα χρόνο για τον εαυτό σου, για να εργάζεσαι και να διεκπεραιώνεις τη δουλειά σου.
- Διάλεξε προσεκτικά συνεργάτες και μοίρασε δουλειά σε αυτούς. Δώσε χώρο στη δημιουργικότητα και προσπάθησε να αξιοποιήσεις στο έπακρο τις δεξιότητές τους.
- Προσπάθησε να διακρίνεις τη στρατηγική από την τακτική. Δεν είναι όλα τα ζητήματα σημαντικά – το 60% όσων φαντάζουν σημαντικά μπορούν να λυθούν δευτερευόντως.
- Μάθε να ακούς όσους σου λένε τα άσχημα και όχι τα εύκολα – συνήθως οι πρώτοι έχουν δίκιο.
- Φτιάξε ένα παράλληλο - αυτόνομο σύστημα πληροφόρησης και ενημέρωσης έξω από το δικό σου περιβάλλον εργασίας.
- Αξιοποίησε μικρά χρονικά διαστήματα μόνο για δημιουργική συζήτηση.
- Κράτα μερικές από τις δραστηριότητες που σε ευχαριστούν και νοηματοδοτούν τη ζωή σου. Ξεκούραση – διατροφή – εκγύμναση είναι εκ των ων ουκ άνευ.
Ο αγώνας είναι συνήθως μαραθώνιος και όχι σπριντ. Όλες αυτές οι οδηγίες – όσο εύκολες και αν ακούγονται – είναι πάρα πολύ δύσκολο να τηρηθούν. Αξίζει όμως αυτός που ηγείται να τις έχει πάντα κατά νου. Είναι μικρές συμβουλές που τον κρατούν γειωμένο στην πραγματικότητα και κοντά στις αντιλήψεις που έχει η κοινωνία, του δίνουν το πλεονέκτημα της καθαρής ματιάς και της στρατηγικής επιλογής.
