Το ΠΑ.ΣΟ.Κ τη δεδομένη χρονική στιγμή έχει πέσει θύμα των προσδοκιών που καλλιέργησε. Η δεύτερη θέση στις ευρωεκλογές ήταν ένας ρητός και άρρητος, λογικός και σωστός στόχος που όμως δεν επιτεύχθηκε.
Από την άλλη η πορεία του είναι ανοδική και αυτό δεν είναι αμελητέο. Αυτό που έχει προκαλέσει τις εσωκομματικές εξελίξεις στο ΠΑ.ΣΟ.Κ, κατά την εκτίμησή μου, δεν είναι το εκλογικό αποτέλεσμα αυτό καθ’ αυτό, καθώς δεν είναι ένα αποτέλεσμα αρνητικό. Είναι η αγωνιά για την αδυναμία κεφαλαιοποίησης της διαφαινόμενης υποχώρησης των άλλων δύο κομμάτων του μικρού και καχεκτικού δικομματισμού των τελευταίων ετών. Και ο ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ στις εθνικές του 2023 αλλά και η Νέα Δημοκρατία στις ευρωεκλογές του 2024 έχουν υποστεί σημαντικό πλήγμα. Εκλογικά πλήγματα που φανερώνουν όχι μια απλή πρόσκαιρη δυσαρέσκεια αλλά μια συστηματική πλέον αναζήτηση εναλλακτικών επιλογών.
Σε αυτήν λοιπόν τη θεωρητικά ευνοϊκή συγκυρία για το ίδιο, το ΠΑ.ΣΟ.Κ δεν τα κατάφερε αρκούντως. Ήταν ή είναι εύκολο να τα καταφέρει; Η απάντηση είναι όχι, είναι δύσκολο - είναι μια υπόθεση πολυπαραγοντική και υπάρχουν πολλές προϋποθέσεις. Έχει κάνει βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση; Ναι, έχει κάνει συστηματικές προσπάθειες οργανωτικά και προγραμματικά με θετικά αποτελέσματα. Έχει επανατοποθετηθεί προγραμματικά στον άξονα αριστεράς και δεξιάς (προόδου και συντήρησης) και παρουσιάζει μια συνέπεια αρχών και στόχων.
Τι είναι αυτό που του λείπει τότε;
Πρώτον απαιτείται μια άλλη αντίληψη του ιστορικού και πολιτικού χρόνου. Στην πραγματική ζωή ενεργείς με βάση την ανάλυση περιβάλλοντος. Μπορεί η στρατηγική σου να είναι εκ των πραγμάτων του μακρού χρόνου όμως εάν οι συνθήκες το απαιτούν, επιταχύνεις. Τα παράθυρα ευκαιρίας δεν μένουν για πάντα ανοιχτά, το πολιτικό κενό μπορεί να καλυφθεί από άλλους παίκτες – ετοιμοπόλεμους και πιο αποφασισμένους από εσένα. Η μεταμνημονιακή και μεταπανδημική κατάσταση στη χώρα φωνάζει από μακριά ότι απαιτείται εδώ και τώρα μια εναλλακτική στην διαχείριση της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας από σημαντικά τμήματα της κοινωνίας. Η Νέα Δημοκρατία είχε την δική της διαχειριστική πρόταση που για σειρά ετών ήταν απολύτως κυρίαρχη. Στη δημοκρατία όμως χρειαζόμαστε τουλάχιστον δύο τέτοιες προτάσεις.
Δεύτερον, το ΠΑ.ΣΟ.Κ και λόγω της τρομακτικής του συρρίκνωσης από κόμμα του 45% σε κόμμα του 5% μετατράπηκε σε κλειστό club.Είναι λογικό όταν σου επιτίθενται όλοι και όλοι θέλουν να διαμοιράσουν τα ιμάτιά σου επί μία δεκαετία, εσύ να συσπειρώνεσαι, να μπαίνεις μέσα στα τείχη και να μετράς στρατιώτες και προμήθειες. Όταν όμως η πολιορκία λύνεται και έχεις επιβιώσει δικαιωμένος, αλλάζεις στρατηγική. Το ΠΑ.ΣΟ.Κ είναι ένα αυθεντικά προοδευτικό κόμμα με κλειστές όμως νοοτροπίες, τακτικές και λειτουργίες. Αδυνατεί να θυμηθεί πως είναι να τα ανοίγεις όλα, διόδους, πόρτες, γραφεία και να πηγαίνεις στον κόσμο, εκεί που ζει, εργάζεται, πονά και δυσκολεύεται. Η λειτουργία ενός κόμματος όμως είναι και πολιτικό ζήτημα. Άμεση μετακίνηση από το «κλειστό» στο «ανοιχτό». Δεν χρειάζεται να ανακαλύψει την πυρίτιδα – το έκανε τις δεκαετίες του 1970 -1980 – 1990, πρέπει να το θυμηθεί. «Ανοιχτό» σημαίνει σύνθεση, αξιοποίηση, απάλειψη εμποδίων εισόδου, συμμετοχή και λογοδοσία. «Ανοιχτό» από την κορυφή μέχρι τα «νύχια».
Τρίτον, κόμμα ή παράταξη; Το ΠΑ.ΣΟ.Κ σήμερα είναι κόμμα. Ο ιστορικός πολιτικός του ρόλος, το dna του, οι θύμισες που το πλαισιώνουν, του λένε «γίνε παράταξη». Αυτό σημαίνει ότι η πρότασή του οφείλει να είναι ευθέως ανταγωνιστική προς αυτήν την Νέας Δημοκρατίας, η απεύθυνσή του ευρεία και όχι περιορισμένη, οι θέσεις του και η τακτική του να έχουν ευρυχωρία και κρουστότητα. Ως ένα κόμμα – ακόμη και μεσαίου μεγέθους που θα δρα εξισορροπητικά ως μπαλαντέρ, το ΠΑ.ΣΟ.Κ δεν μπορεί να υπάρξει. Ένα τέτοιο κόμμα μπορεί να υπάρξει αλλά δεν θα είναι το ΠΑ.ΣΟ.Κ. Με αυτό αναμετριέται ο νυν πρόεδρος και αυτό υπόσχονται ότι θα κάνουν οι ανθυποψήφιοί του.
Τέταρτον, για το ΠΑ.ΣΟ.Κ ο δρόμος της επιτυχίας περνάει μέσα από μια μαγική λέξη. Προσδοκία. Είναι δικό του ιστορικό και πολιτικό χρέος να δημιουργήσει ξανά μια κάποια προσδοκία. Όχι την προσδοκία του 1981 αλλά σίγουρα μια νέα «υπόσχεση». Όσοι απέχουν από τις εκλογές σταδιακά αυξάνονται από το 2009 – αποτέλεσμα της στενότητας του πολιτικού συστήματος. Είναι και αυτό ένα μεγάλο «πρέπει» για το ΠΑ.ΣΟ.Κ. Μια συνταγή μου έρχεται στο μυαλό – αυτή της τακτικής του Μπαρακ Ομπάμα το 2008 που βασίστηκε θεμελιωδώς στην κινητοποίηση. Ελπίδα, όραμα, αλλαγή – ή αλλιώς «πείτε κάτι για μένα, κάτι που να με αφορά και να με κάνει να ελπίσω».
Πέμπτο, ανισότητες. Ένα αυθεντικά σοσιαλιστικό/ σοσιαλδημοκρατικό κόμμα που διαβάζει σωστά την εποχή και βλέπει τις (με ευρωπαϊκούς όρους) κόκκινες περιοχές του ευρωπαϊκού χάρτη να μαυρίζουν, οφείλει να δώσει μια πειστική απάντηση στο οξύ κοινωνικό ζήτημα. Οι εισοδηματικές ανισότητες είναι το μείζον ζήτημα που πρέπει να απαντηθεί επίσης εδώ και τώρα. Αναδιανομή πλούτου, ευκαιριών, ισχύος και αλλαγή προτεραιοτήτων. Σαφής ατζέντα δεσμεύσεων με πρώτο ζήτημα αυτό – το κοινωνικό. Όλα τα άλλα, σημαντικά ή λιγότερο σημαντικά, ακολουθούν. Αν δεν έχεις μια ρεαλιστική πρόταση για τα τμήματα που διαβιούν κάτω από τα όρια της φτώχειας αλλά και για εκείνα που φοβούνται μια απολύτως πιθανή υποχώρησή τους, εάν δεν μπορείς να μιλήσεις στην μειούμενη μεσαία τάξη που ζει με τη διαρκή επισφάλεια στα αστικά κέντρα κυρίως, κάθε συζήτηση για μια σειρά άλλων ζητημάτων εκλαμβάνεται ως υπεκφυγή από το μείζον.
Οι υποψηφιότητες για την αρχηγία του ΠΑ.ΣΟ.Κ πρέπει να συνδεθούν με ατζέντα, να καταδείξουν προτεραιότητες, να πείσουν για ένα στοιχειώδες σχέδιο λειτουργίας, παραγωγής πολιτικής αλλά και να προϊδεάσουν για τον τρόπο που φαντάζονται την καθημερινή πολιτική μάχη και με όρους επικοινωνίας. Το ΠΑ.ΣΟ.Κ στον ιστορικό χρόνο 2015- 2024 τα πήγε καλά. Σήμερα όμως το ζητούμενο δεν είναι η επιβίωσή του αλλά η προοπτική της διακυβέρνησης. Σε κάθε περίπτωση οι εξελίξεις πρέπει να είναι ενδιαφέρουσες. Εάν δεν είναι, τότε ο νέος πρόεδρος, όποιος και αν είναι, θα ξεκινήσει από πιο χαμηλές θέσεις.
