Τα μεγάλα «πρέπει» του ΠΑ.ΣΟ.Κ, άρθρο στο the Opinion.gr

 

Η συζήτηση για το ΠΑ.ΣΟ.Κ και την καχεξία των δημοσκοπικών του ποσοστών είναι πληθωρική – οριακά πληθωριστική. Έχουν ειπωθεί και γραφτεί σχεδόν τα πάντα, όχι πάντοτε τα ίδια καθώς όλες οι αναλύσεις χωρίζονται σε δύο κεντρικές διακριτές στρατηγικές. Η μία το εγκαλεί ότι δεν είναι επαρκώς κεντρώο και άρα αξιόπιστη εναλλακτική διακυβέρνησης και η άλλη ότι δεν είναι επαρκώς αντιπαραθετικό και ανταγωνιστικό προς τη Νέα Δημοκρατία και δεν το εμπιστεύονται όσοι την απορρίπτουν. Προσωπικά συντάσσομαι με την δεύτερη για πολλούς, πολιτικούς – ιστορικούς – αριθμητικούς λόγους.

Το βασικό ερώτημα που δεν έχει απαντήσει το ΠΑ.ΣΟ.Κ επαρκώς είναι ένα και απλό. Ποιον κόσμο θέλει να εκπροσωπήσει; Ποια είναι και από ποιους αποτελείται η δυνητική πολιτική και κοινωνική συμμαχία που μπορεί να το καταστήσει κόμμα εξουσίας; Εάν το απαντήσει καθαρά, ενσυνείδητα, προταγματικά και αδιαμφησβήτητα, όλα τα επόμενα υπό-ερωτήματα απαντώνται πολύ πιο εύκολα. Με αυτήν την προσέγγιση του προβλήματος ΠΑ.ΣΟ.Κ επιχειρώ να απαριθμήσω τα μεγάλα «πρέπει» για το κόμμα αυτό. 

1 Το ΠΑ.ΣΟ.Κ πρέπει να στραφεί στα αστικά κέντρα και στις παραγωγικές ηλικίες. Δεν νοείται ευρωπαϊκό σοσιαλιστικό κόμμα χωρίς δυνάμεις σε αυτά τα τμήματα του εκλογικού σώματος. Ο εκλογικός και δημοσκοπικός χάρτης αποτυπώνει την πραγματικότητα – το κόμμα έχει ή διατηρεί δυνάμεις στην επαρχία και στους babyboomers. Αυτό κάπως πρέπει να αλλάξει.

2.      2 Πρέπει να συναρθρώσει τις προγραμματικές του επεξεργασίες σε ένα στοιχειωδώς αντιληπτό ως ενιαίο σύνολο θέσεων, ως ένα σώμα, με σαφείς προτεραιότητες και να σταματήσει την αποσπασματική παρουσίαση θέσεων, παρασυρμένο από την ατζέντα της επικαιρότητας και των επικοινωνιακών πολιτικών πρωτοβουλιών της κυβέρνησης. Η πολιτική πρόταση του ΠΑ.ΣΟ.Κ πρέπει να παρουσιάσει καθαρά ποιος θα κερδίσει από την πολιτική του και ποιος θα χάσει. Αν κανείς δεν χάνει τίποτε, τότε κανείς δεν κερδίζει κάτι – και αυτό το εκλογικό σώμα το καταλαβαίνει. Εισόδημα, στέγη, υγεία, ακρίβεια είναι τα πεδία που πρέπει να βρίσκονται καθημερινά στο επίκεντρο.

3.   3 Η πολιτική του πρόταση πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο απλή και ξεκάθαρη γίνεται. Πρέπει να στοχεύει ακριβώς εκεί που αποτυχαίνει η Νέα Δημοκρατία. Οι ανωτέρω προτεραιότητες πρέπει να απαντούν σε πραγματικά αιτήματα του πραγματικού κόσμου. Το 2025 υπάρχει ένας ωκεανός ανθρώπων στη χώρα που είτε είναι, είτε αισθάνονται «μη προνομιούχοι». Αισθάνονται ότι οι εξελίξεις δεν τους συμπεριλαμβάνουν, ότι μένουν πίσω, ότι το ασανσέρ της ανοδικής κοινωνικής κινητικότητας έχει (από χρόνια) χαλάσει αλλά και μάλλον κανείς δεν θέλει να το φτιάξει. Το ΠΑ.ΣΟ.Κ πρέπει να υποσχεθεί ότι θα το φτιάξει, αλλιώς δεν έχει νόημα να το ψηφίσει κανείς.

4.     4 Ηγετική ομάδα, προβεβλημένα στελέχη αλλά και κομματικό σώμα πρέπει να αντιληφθούν ότι το κόμμα δεν βρίσκεται στο 1996, δηλαδή σε μία ιστορική και πολιτική φάση μετεξέλιξης. Τότε, ήταν και παρέμενε κόμμα εξουσίας – κέρδιζε με 45% τις εκλογές και τις έχανε με 40%. Το ιστορικό ανάλογο του έργου που έχουν μπροστά τους είναι η δεκαετία του 1970 και η πρώιμη Μεταπολίτευση. Πρέπει να δημιουργήσουν την παράταξη, να «φτιάξουν» ξανά έναν χώρο με κοινωνική – ταξική – πολιτική – πολιτισμική ευρυχωρία. Αυτό σημαίνει όμως δουλειά – αφοσίωση – τρέξιμο – λιώσιμο παπουτσιών, εμφανώς δύσκολο για millennials που μάθανε την πολιτική μέσα από τα δελτία των 8 των 00s. O Ανδρέας των 70s είχε γυρίσει σε κάθε χωριό της χώρας τουλάχιστον 3 φορές.

5.    5 Το ΠΑ.ΣΟ.Κ στον τομέα αυτού που λέμε «Επικοινωνία» και πολιτικός λόγος πρέπει να ξαναγίνει άμεσα ΠΑ.ΣΟ.Κ και να σταματήσει να είναι ΚΚΕ Εσωτερικού. Μιλάμε πάντοτε επικοινωνιακά και υφολογικά. Πρέπει να μιλά προταγματικά, να ξαναβάλει στο λόγο του πάθος, έμπνευση, φρέσκες ιδέες, λαϊκότητα έως και  εργαλειακά όψεις λαϊκισμού. Το ΚΚΕ Εσωτερικού διαχρονικά είχε ορισμένες από τις πιο ενδιαφέρουσες ιδέες, στην κάλπη όμως ήταν 1-2% και το ΠΑ.ΣΟ.Κ 48%.

6.    6 Πρέπει να αξιοποιήσει άμεσα, μέσα από εσωτερικές υπερβάσεις, όλο το στελεχιακό του δυναμικό, να αναβαθμίσει την κομματική του λειτουργία, να διευρύνει την εσωκομματική του δημοκρατία και να αφήσει πίσω του εσωτερικούς διαχωρισμούς της πλάκας, άνευ σημασίας. Το ΠΑ.ΣΟ.Κ του 8% -10% είναι αδειανό πουκάμισο – δεν έχει νόημα να κυριαρχεί κάποιος στο εσωτερικό ενός κόμματος που νομοτελειακά, εάν δεν κάνει την υπέρβαση θα συρρικνωθεί.

7.  7 Η ηγεσία του ΠΑ.ΣΟ.Κ πρέπει να καταβάλει – διανοητικά αλλά και διαισθητικά- ένα και μόνο πράγμα. Το πρωί, μπαίνοντας στη Χαριλάου Τρικούπη, κάθεται στην καρέκλα που καθόταν ο Ανδρέας Παπανδρέου. Εάν αυτό αντιληφθεί τι σημαίνει πολιτικά, ιστορικά, στρατηγικά, εάν καταλάβει τί ήταν αυτό που πέτυχε ο Παπανδρέου από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 μέχρι τα μέσα αυτής του 1990, τότε τα ερωτήματα και οι ασάφειες θα μετατραπούν μαγικώ τω τρόπω σε απαντήσεις και διαύγεια.

Η  H ιστορία δεν περιμένει ποτέ κανέναν. Τα παράθυρα ευκαιρίας ανοίγουν αλλά και κάποια στιγμή κλείνουν – ο χρόνος δεν είναι δωρεάν, ούτε οι τετραετίες στραγάλια προς κατανάλωση. Όταν οι οικονομικές και πολιτικές συνθήκες είναι ώριμες τότε η απαίτηση για μια εναλλακτική πρόταση διακυβέρνησης είναι επιτακτική.

Χωράει ένας Βενιζέλος στο tiktok; Ή αλλιώς, πολιτική σε 15 δευτερόλεπτα, άρθρο στην στην ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της 11/5/2025

 

Τον Ευάγγελο Βενιζέλο μπορεί να τον θαυμάζεις ή να τον μισείς. Μπορείς να αξιολογείς τη δημόσια πολιτική παρουσία του θετικά, αρνητικά ή ισορροπημένα. Αυτό που μπορείς όμως να παραδεχθείς είναι η ρητορική του δεινότητα, η ευρυμάθεια, η δυνατότητα σύνθεσης πολλών και διακριτών επιπέδων στη σκέψη και στο λόγο του, η αναλυτική σκέψη και η ακριβολογία του – η δυνατότητά του να αποτυπώσει και να μετατρέψει μια σύνθετη σκέψη σε λόγο. Όλα αυτά τα θυμήθηκα βλέποντας προ αρκετών ημερών την συνέντευξή του στην εκπομπή του Mega Channel «Μεγάλη Εικόνα» της δημοσιογράφου Νίκης Λυμπεράκη. Προσωπικά την απόλαυσα. Την είδα μία live και μία στο youtube με ένα ποτό στο σπίτι – περί ορέξεως κολοκυθόπιτα. Ως εδώ οκ – το θέμα του άρθρου δεν είναι ο Βενιζέλος, ούτε η αποτίμηση του έργου του. Όπου στο έργο καταφανώς εντάσσεται και ο λόγος καθότι ο τελευταίος διαμορφώνει πεποιθήσεις.

Ακούγοντάς τον με κυρίευσε ένα κεντρικό ερώτημα. Στην εποχή του tik tok, του videoclip-ίστικου λόγου και ύφους, στην εποχή του επικοινωνισμού, της κοπτοραπτικής των video και της αποδόμησης των όποιων πολιτικών αντιπάλων, χωρά ένας τέτοιος λόγος – ας τον πούμε βενιζελικός – στην ελληνική δημόσια σφαίρα; Ποιες είναι οι παράμετροι του δημοσίου διαλόγου ή ευρύτερα της πολιτικής επικοινωνίας και πως αυτές διαμορφώνονται; Και εν τέλει που μας οδηγούν; 

Όλοι σήμερα πίνουν νερό στο σύντομο – κοφτό μήνυμα. «Πες το κοφτά, σε 15 δεύτερα, αλλιώς ο άλλος σκρολάρει και πάει στο επόμενο βίντεο». Ε μα τι να πω σε 15 δεύτερα; Να αναλύσω την οικονομική πολιτική και τις επιπτώσεις της; Το στεγαστικό ζήτημα και τις επηρεαζόμενες από αυτό παραμέτρους; Ακόμη και τα γηπεδικά συνθήματα που γράφουν ιστορία έχουν στίχους και διαρκούν κανένα λεπτό τουλάχιστον – έχουν μια αρχή μέση και τέλος, αφηγούνται μια ιστορία νίκης, πάθους και ταύτισης.

Και όμως, κόντρα στη ροή των τεχνικών της επικοινωνίας, όταν βρίσκομαι μπροστά σε έναν λόγο ποιοτικό, αναλυτικό, εμβρυθή και πλουραλιστικό, σε έναν λόγο που αξιοποιεί τις δυνατότητες της ελληνικής γλώσσας και ως δέκτης γίνομαι κοινωνός του, νιώθω ότι «ξεδιψάω». Κατασβήνει την «δίψα» μου για κατανόηση, για συσχέτιση, για αναλυτική προσέγγιση. Γνωρίζω ότι αυτός ο λόγος δεν είναι εμπορικός. Χρειάζεται όμως κάθε πολιτικός λόγος να είναι με τη ρηχή του όρου έννοια εμπορικός; Όταν από βήμα του ελληνικού κοινοβουλίου για παράδειγμα απουσιάζει ένας λόγος με αυτά τα μη εμπορικά χαρακτηριστικά, δεν νιώθουμε όλοι μιαν απελπισία; Τη νιώθουμε. Και όσοι έχουμε και μια ανάμνηση από παλαιότερες εποχές αναρωτιόμαστε για την κατάπτωση του λόγου. Το ίδιο και στην αρθρογραφία – άρθρα με το κιλό που στο τέλος τους δεν αφήνουν ούτε μίαν επίγευση.

Το γιατί συμβαίνει αυτό μπορούμε να το αναλύσουμε και έχουμε να πούμε πολλά. Πολλά για τα social media, την καθημερινότητα του ατόμου, την εγγενή αποστροφή για την πολιτική και την αναξιοπιστία των θεσμών. Πλάι όμως σε αυτά πρέπει να πούμε και για την μη λειτουργία των κομμάτων, την αποσάθρωση εκείνων των πολιτικών διεργασιών που δημιουργούσαν τον εμπράγματο χώρο της πολιτικής. Από το καφενείο μέχρι τις συζητήσεις σε αμφιθέατρα και τα πολιτικά talk show, υπήρχε ένας υλικός κόσμος που φιλοξενούσε αυτή τη διαδικασία. Μια διαδικασία παιδευτική και εκπαιδευτική.

Ο λόγος βέβαια δεν είναι μόνον λόγος – είναι κυρίαρχα σκέψη. Αν ο λόγος καταπίπτει, ας μην αισιοδοξούμε για μια διακριτή αντίστροφη πορεία της σκέψης. Καταπίπτει και αυτή. Και όταν καταπίπτει η σκέψη, ακολουθεί η πράξη και πάει λέγοντας. Κάπου είχα διαβάσει την άποψη πως «το μέλλον ανήκει σε όσους μπορούν να διαβάσουν μεγάλα κείμενα» ή κάπως έτσι. Την πιστεύω. Όποιος μπορεί να συγκεντρωθεί, να διαβάσει ένα μακροσκελές, σύνθετο κείμενο, να κατανοήσει τα επιχειρήματα, να διακρίνει τις αποχρώσεις και να επεξεργαστεί το περιεχόμενο σε βάθος, αποκτά ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε σχέση με τη μάζα που αρκείται σε σφηνάκια πληροφορίας. Η συνεχής έκθεση σε επιφανειακή ανάγνωση υπονομεύει τη βαθιά σκέψη.

Ας προσπαθήσουμε τουλάχιστον στα πεδία εκείνα που δεν κανοναρχούνται από τις νόρμες του tik tok να απαιτήσουμε την προσφορά ενός άλλου λόγου. Καλό το tik tok, όχι όμως για τη Βουλή, όχι για όλο το φάσμα της πολιτικής, όχι για όλη την ζωή.

 

ΠΑ.ΣΟ.Κ και δημοσκοπήσεις, από άλλη ματιά

 

Η δημοσκοπική άνοδος ''αντισυστημικών'' κομμάτων και η στασιμότητα - ελαφρά πτώση του ΠΑ.ΣΟ.Κ δεν οφείλεται στο γεγονός ότι το τελευταίο φλέρταρε με τον αντισυστημισμό ή λόγω της στάσης του στο ζήτημα των Τεμπών. Οφείλεται στο ότι το ΠΑ.ΣΟ.Κ δεν καταφέρνει να συνομιλήσει με ακροατήρια που έχουν ριζοσπαστικοποιηθεί εδώ και 15 χρόνια. Αυτός ο κόσμος ( ας τον πούμε σχηματικά και με πολλές αναλογίες και συμβάσεις ) του ΟΧΙ του 2015, είναι υπαρκτός και αναζητά έκφραση. Προφανώς όχι ενιαία και συνολική - υπάρχουν και σε αυτό το σύμπαν εμφανείς διαφοροποιήσεις μιας και πέρασαν και 10 χρόνια και πολλές αλλαγές έχουν γίνει ήδη.

Τα Τέμπη ήταν η ευκαιρία ανάδειξης μίας ακόμη μορφής που μπορεί αυθεντικά να γίνει αποδέκτης ενός ποσοστού αυτού του κόσμου. Συσπειρώνει ένα υποσύνολο αυτών και ανεβαίνει δημοσκοπικά.

Το έργο του ΠΑ.ΣΟ.Κ είναι αντικειμενικά πιο δύσκολο διότι ναι μεν έχει έναν κορμό σταθερών ψηφοφόρων περί το 10% που έχουν συγκεκριμένα πολιτικά χαρακτηριστικά και στάσεις που διαμορφώθηκαν στην περίοδο της κρίσης ( σταθερότητα, σοβαρότητα, κεντρώες παραστάσεις και προτάγματα) ΑΛΛΑ ταυτόχρονα πρέπει να απευθυνθεί και σε ακροατήρια με διαφορετικές προσδοκίες και στάσεις. Ο συγκερασμός αυτός είναι δύσκολος, αλλά κατά την άποψή μου μονόδρομος. 

Για να το πούμε αλλιώς - αν το ΠΑ.ΣΟ.Κ για τα Τέμπη πετούσε χαρταετό, θα εξαερωνόταν ή θα επέστρεφε στο 6-7%. Από την άλλη, αν το επόμενο διάστημα δεν καταφέρει αυτόν τον συγκερασμό με πρωτοβουλίες και πολιτικό λόγο που να σχηματοποιεί αυτήν την νέα - επιθυμητή- για το ΠΑ.ΣΟ.Κ συμμαχία, πάλι θα έχει πρόβλημα. Για το κόμμα αυτό δεν υπάρχει η επιλογή της ακινησίας, εάν θέλει να μετασχηματιστεί σε κόμμα εξουσίας ή σε κόμμα κορμό μιας άλλης διακυβέρνησης.

Μια μείζονος σημασίας παρανόηση πολλών, σοβαρών και έγκριτων αναλυτών που κριτικάρουν το ΠΑ.ΣΟ.Κ υποστηρίζοντας ότι λαμβάνει διαζύγιο από την παρακαταθήκη του αυτή της σοβαρότητας και του προασπιστή της σταθερότητας (2012 - 2016) είναι η εξής. Το όλον ΠΑ.ΣΟ.Κ, με πολιτικούς - ιστορικούς - παραταξιακούς όρους ΔΕΝ ΗΤΑΝ μόνον αυτό της περιόδου 2012 - 2016. Αυτή είναι μια παράδοση έκτακτης συνθήκης, επειγοντικού χαρακτήρα την οποία εννοείται ότι μπορεί και πρέπει να την αξιοποιήσει. Το γεγονός ότι ο πυρήνας των υποστηρικτών του, ένα 5-10% έχει αυτές τις θύμισες και τις προτεραιότητες δεν πρέπει να βαραίνει περισσότερο από τις θύμισες και τις πολιτικές του ΠΑ.ΣΟ.Κ του 48%. Και τα δύο ΠΑ.ΣΟ.Κ ήταν, από πολίτες υπερψηφίστηκαν.

Το ΠΑ.ΣΟ.Κ όμως γεννήθηκε - από τα μέσα της δεκαετίας του 60 -  τυπικά το 1974 και εξελίχθηκε έχοντας μονίμως δύο ψυχές. Την εκσυγχρονιστική και την λαϊκοδημοκρατική ή όπως αλλιώς θέλετε ονοματίστε τις. Αν προκρίνει την μία έναντι της άλλης γίνεται ή ΠΟΤΑΜΙ, ή Πλεύση. Δεν πρέπει να θέλει να γίνει τίποτε από τα δύο, παρά μόνον παράταξη - πόλος. Και επειδή το εγχείρημα είναι αντικειμενικά δύσκολο, δυσκολεύεται. Δεν έχει όμως κανένα νόημα να γίνει κάτι από τα προαναφερθέντα. 

Το ΠΑ.ΣΟ.Κ οφείλει να ενσωματώσει στοιχεία ριζοσπαστισμού, οφείλει να συνομιλήσει με εκείνα τα κοινωνικά στρώματα που δεν είναι ικανοποιημένα και θέλουν αλλαγές. Οφείλει να ακούσει τον ωκεανό των μη προνομιούχων και να τους ''τραβήξει'' σε μια πρόταση πιο ρεαλιστική, πιο στέρεη, στη βάση μιας σοσιαλδημοκρατικής προγραμματικής πρότασης ΠΟΥ ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ θα πρέπει κάτι να αλλάζει στην κατανομή πλούτου και βαρών. Άρα να συνομιλήσει - να τους ακούσει - να τους πείσει ΑΛΛΑ και να τους εκφράσει, να μετασχηματίσει τις αγωνίες τους σε πολιτικό πρόγραμμα αλλαγών.