Μην το κάνεις σαν το ΠΟΤΑΜΙ, κάντο σαν τον Μαμντάνι! Έξι σημεία που πρέπει να δει η ελληνική κεντροαριστερά, άρθρο στη VORIA στις 8/11/2025

 

Ο τίτλος προβοκατόρικος, εν γνώση. Έχουν γραφτεί τόσα πολλά κείμενα για το φαινόμενο «Μαμντάνι» που άνετα θα μπορούσε να γραφτεί βιβλίο με αναλύσεις, αναλογίες, διαφορές και ομοιότητες. Ως εκ τούτου ξεκινώ αυτό το σημείωμα με γνώση του πληθωρισμού των αναλύσεων. Επίσης σε κάθε τέτοιο κείμενο πρέπει να σημειωθεί στην αρχή του πως προφανώς οι αναλογίες δεν είναι ευθείες – μιλάμε για την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, για δημοτικές εκλογές, ακόμη και αν οι εκεί δήμαρχοι έχουν πολλές περισσότερες αρμοδιότητες και πεδία ευθύνης, για άλλες πολιτικές παραδόσεις, άλλη δημογραφία, άλλες συνθήκες συνολικά. Μέχρι εδώ θα συμφωνήσουν όλοι – οι διαφορές είναι πολλές. Τόσες που καθιστούν κάθε προσπάθεια δανείων επίφοβη. Έλα μου όμως που στο τέλος αυτής της παράθεσης των διαφορών υπάρχει η Πολιτική. Υπάρχει η δομή μιας καμπάνιας, τα προτάγματα, το περιεχόμενο, οι προτεραιότητες, ο τρόπος, το επικοινωνιακό χάρισμα – στοιχεία που κατά βάση είναι κοινά και απασχολούν όλους όσους ασχολούνται με την πολιτική με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Δεν μπορεί να είναι τρελοί όλοι όσοι ένιωσαν την ανάγκη να σχολιάσουν την εκλογή του Μαμντάνι – είτε θαυμάζοντάς τον, είτε επικρίνοντάς τον. Ασχολήθηκαν και αυτό είναι το πρώτο ασφαλές συμπέρασμα πως «κάτι σημαντικό έγινε στη Νέα Υόρκη».

Στο θέμα του άρθρου τώρα με πιο στενό τρόπο. Πάμε να δούμε 6 σημεία που αξίζει να αναλυθούν και να συζητηθούν από την εγχώρια προοδευτική παράταξη, όπου και αν στεγάζεται κομματικά (ακόμη και σε αυτή που σχεδιάζει το σπίτι της μέσω βιβλιοπαρουσιάσεων).

1. Λόγος και έργο. Λένε πολλοί «μην κοιτάτε τί υποσχέθηκε – να δούμε αν μπορεί να τα κάνει πράξη». Σωστό; Μερικώς σωστό και εξηγούμαι. Προφανώς και είναι δύσκολη υπόθεση η εφαρμογή, αλλά εξίσου προφανώς είναι ζήτημα δεύτερο τη τάξει. Γιατί; Μα γιατί εν αρχή ην ο Λόγος. Αν δεν «τα πει», αν δεν ξεχώριζε αυτά που ξεχώρισε και πρόταξε, αν δεν προτεραιοποιούσε αυτά που προτεραιοποίησε, αν δεν έδινε το στίγμα του μέσα από τον λόγο του και αν δεν διαμόρφωνε μια πολύ συγκεκριμένη ατζέντα, πως θα ξεχώριζε; Πως θα μετακινούσε το εκκρεμές του δημοσίου λόγου σε αυτά που αυτός πρέσβευε; Επέλεξε να κάνει agenda setting και δικαιώθηκε. Και το έκανε με τρόπο συστηματικό, σχεδόν εμμονικό, χωρίς να μεταβάλλει το μήνυμά του ανάλογα με το ημερήσιο δελτίο καιρού. Συμπέρασμα πρώτο (και μάθημα) : δώστε σημασία στο λόγο, στο περιεχόμενο, Αντιστοιχηθείτε με τα πραγματικά αιτήματα, των πραγματικών ανθρώπων, με τα πραγματικά προβλήματα των πολλών πραγματικών ανθρώπων.  

2. Είναι ο λόγος αυτός οξύς; Λαϊκιστικός; Μπορεί και να είναι αλλά και αυτό δεν είναι πρόβλημα. Θα μπορούσε να πετύχει με άνοστες, χλιαρές και ξαναζεσταμένες σούπες, με έναν στρόγγυλο λόγο του «λίγο από όλα»; Δεν το πιστεύω. Επίσης, τη στιγμή που παγκοσμίως οι συντηρητικές δυνάμεις μπορούν να υποστηρίζουν ό,τι θέλουν, με όποιο λεξιλόγιο θέλουν, όσο ακραίο και αν είναι, όσο ερειστικό και επιθετικό και αν είναι, αποτελεί αυτοχειριασμό για τις προοδευτικές να μην τολμούν να πουν «τα σπίτια είναι ακριβά, ο κόσμος δεν μπορεί να ζήσει, το κόστος ζωής είναι αδιανόητο». Σιγά την επανάσταση. Πριν από 40 χρόνια η πολιτική ξεκινούσε από αυτά και τώρα θεωρούνται σχεδόν κομμουνιστικό μανιφέστο. Δεν είναι. Άρα πρώτο συμπέρασμα (και μάθημα) : πρέπει οι ανά τον κόσμο προοδευτικοί να μιλούν με τρόπο και με περιεχόμενο που να ανταποκρίνεται ευθέως στην πραγματικότητα. Με τρόπο που να γίνεται αντιληπτό ότι τουλάχιστον έχουν κατανοήσει και συναισθάνονται τα προβλήματα που απασχολούν τον κόσμο. Κατανόηση και συναίσθηση. Με κρουστότητα στον πολιτικό λόγο. Τί να κάνω ένα καλό πρόγραμμα διακυβέρνησης αν δεν ασχολείται κανείς με αυτό; Να γεμίζω το site και να αυτοθαυμάζομαι σε ημερίδες; Πολύ καλό αν είσαι όμιλος προβληματισμού – εδώ όμως μιλάμε για εκλογές και η δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα λαϊκό. 

3. Χρειάζεται η προσδοκία; Χρειάζεται η κινητοποίηση; Χρειάζεται ο ενθουσιασμός; Τα ερωτήματα είναι σχεδόν ρητορικά – προφανώς και χρειάζονται. Εάν τα προοδευτικά κόμματα δεν καταφέρουν να μεταδώσουν και μερικές σπίθες, δεν καταφέρουν να ζεστάνουν και μερικές καρδιές, να σηκώσουν από τον καναπέ μερικούς από αυτούς που απέχουν και άλλους τόσους που Κυριακή πρωί (για Ελλάδα μιλάμε πάντα) πάνε για μπάνιο, αλλαγή συσχετισμών δεν μπορεί να προκύψει. Η στενότητα του πολιτικού συστήματος έχει λάβει δομικά χαρακτηριστικά, έχει φτάσει σε ακρότατα όρια και κάπως πρέπει η κοινωνική και εκλογική τράπουλα να ανακατευτεί. Αλλιώς ας αποδεχθούν ότι θα παίζουν σε μία παρτίδα με σημαδεμένα σχεδόν τραπουλόχαρτα. Και ο Ομπάμα το 2008 κέρδισε γιατί κινητοποίησε πολύ κόσμο. Από την άλλη στην Ελλάδα της ύστερης Μεταπολίτευσης η πολιτική κινητοποίηση φθίνει – φθίνει και η συμμετοχή στις εκλογές και αυτό κάπως πρέπει να αλλάξει. Προφανώς δεν περιμένει κανείς να χορεύουν στις πλατείες όπως το 1981 σε Ελλάδα και Γαλλία, αλλά και χωρίς ηλεκτρισμό δεν γίνεται. Πώς το είπε ο Βενιζέλος για τον Τραμπ; «Εδώ έχουμε ένα παγκόσμιο φεστιβάλ βολονταρισμού» και οι προοδευτικοί προσπαθούν να επιδείξουν τα διαπιστευτήρια της συστημικής τους -δήθεν- σοβαρότητας. Ας θυμούνται εδώ οι προοδευτικοί ότι λύση σε αυτό μπορεί και να έρθει από τα δεξιά με τρόπο σαρωτικό και να ψάχνουν τα αυγά και τα πασχάλια. Ο χρόνος δεν κυλά υπέρ τους – το ευρωπαϊκό αλλά και διεθνές παράδειγμα αυτό δείχνει.

4. ΚΟΕΣ-Ινστιτούτα-Συνέδρια-Βιβλία ή εδαφικοποιημένη παρουσία; Για όσους αναρωτιούνται τί είναι το πρώτο, μεταφράζω από την υπαρκτή πασοκική στη νεοελληνική. ΚΟΕΣ σημαίνει Κεντρική Οργανωτική Επιτροπή Συνεδρίου. Για όσους δεν το ξέρατε, να σας πω ότι δεν πειράζει. Δεν χάθηκε και τίποτε. Τα υπόλοιπα τα ξέρετε και αντιλαμβάνεστε περί τίνος πρόκειται. Πάμε τώρα στα σοβαρά. Είμαι ο τελευταίος που θα απαξίωνα τις κομματικές λειτουργίες, τα επιστημονικά ινστιτούτα και τα βιβλία. Ο τελευταίος. Παραμένω να πιστεύω ότι τα συλλογικά υποκείμενα, ιδιαίτερα στον ευρωπαϊκό χώρο είναι απαραίτητα και κακώς έχουν αποστεωθεί. Τα κόμματα είναι η απολύτως αναγκαία βαθμίδα της αντιπροσωπευτικής μας δημοκρατίας. Καυτηριάζω όμως αυτή καθ’ αυτή την τύποις λειτουργία τους, την περί διαγραμμάτων και συσχετισμών στοχοπροσήλωσή τους που έρχεται ακριβώς να επικαλύψει το ουσιαστικό και λειτουργικό κενό τους. Ο Μαμντάνι, αλλά και κάθε άλλος που κέρδισε τα τελευταία χρόνια, έλιωσε και δυο ζευγάρια παπούτσια. Ή όπως το λέει ο θυμόσοφος λαός μας «όποιος δεν θέλει να ζυμώσει, πέντε μέρες κοσκινίζει». Η ελληνική προοδευτική παράταξη δεν κοσκινίζει απλά, έχει διυλίσει τον κώνωπα. Όμως τι λένε, τι πιστεύουν, τι θέλουν και τι έχουν ανάγκη τα λαϊκά στρώματα των μεγάλων αστικών κέντρων δεν θέλει να το αφουγκραστεί. Το βράδυ των εκλογών θα παρατηρεί τα άλλοτε κάστρα της να ψηφίζουν δεξιότερα και άνετα μπορεί να ξεκινήσει άλλος ένας κύκλος προβληματισμού με ινστιτούτα και εσωκομματικές εκλογές. 

5. Επικοινωνία και πολιτική. Ο Μαμντάνι, όπως και ο Ομπάμα, ο Μπλερ, ο Τσίπρας και ο Ανδρέας και ο Κλίντον είχαν χάρισμα. Ήταν αυτό που λέμε επικοινωνιακοί, το είχαν. Αυτό όμως δεν συνιστά δικαιολογία ούτε σοβαρό πλαίσιο ανάλυσης. Είναι μια απολύτως κρίσιμη παράμετρος η χαρισματική ηγεσία αλλά δεν είναι η μόνη καθοριστική. Και οι καμπάνιες τους ήταν άρτιες, ακριβές, καλοσχεδιασμένες, σύγχρονες – είχαν ό,τι θα μπορούσε να ευχηθεί κανείς να έχει μια καμπάνια και για αυτό και καταναλώθηκαν με βουλιμία άμα τη εμφανίσει τους, η κάθε μία στον καιρό της. Πίσω όμως από αυτές, υπήρχε πολιτική – υπήρχε και στρατηγική. Αν η μία διέφερε από την άλλη, διέφερε γιατί και οι πολιτικές ήταν διαφορετικές. Όλες όμως ήταν προϊόν μιας καλά σχεδιασμένης πολιτικής στρατηγικής που απαντούσε στα μείζονα. Οπότε δεν πρέπει σήμερα να αναζητούν οι Έλληνες προοδευτικοί, ούτε μάγους της επικοινωνίας, ούτε μετενσάρκωση του Ανδρέα. Πρώτα πρέπει να απαντήσουν με τρόπο στρατηγικό στα πολιτικά ζητήματα και μετά αν βρουν και τους μάγους, ακόμα καλύτερα. Τα υπόλοιπα της καμπάνιας, αν έχει βίντεο, κονκάρδες, αφίσες, social media κλπ δεν είναι αδιάφορα – είναι απολύτως κρίσιμα ΑΦΟΥ έχεις αποφασίσει τι θέλεις να κάνεις.

6. Ας κλείσουμε με κάτι πιο μετριοπαθές. Προφανώς – και επανέρχομαι σε αυτό – η συνταγή Μαμντάνι δεν είναι ένα κοστούμι που όποιος το φορέσει κερδίζει. Υπάρχουν πολλοί που υποστηρίζουν – και είναι σωστό- πως καλά καλά, αυτή η συνταγή ως έχει, να μην μπορεί να εκλέξει Δημοκρατικό Πρόεδρο των Η.Π.Α γιατί είναι άλλο το εκλογικό σώμα. Άλλο δημογραφικά, πολιτισμικά, κοινωνικά και ταξικά. Προφανώς και σε εκείνα τα επίπεδα, όπως και σε εμάς στα αντίστοιχα, για να κερδίσει ένα κόμμα τις εκλογές και να γίνει ο αρχηγός του πρωθυπουργός, απαιτούνται πολλά και μερικά πιο κεντρώα και πιο μετριοπαθή ποιοτικά χαρακτηριστικά. Όμως όλη αυτή η συζήτηση είναι μακρινή για την ελληνική κεντροαριστερά το 2025. Πρώτα πρέπει να γίνει παράταξη, να οριοθετήσει και να εκπροσωπήσει μέρος του εκλογικού σώματος προνομιακά και σε δεύτερο χρόνο να κοιτάξει το κέντρο. Πρώτα πρέπει να εμφανιστεί πολιτικά μεροληπτική και μετά να επιδιώξει τα ανοίγματά της. Για να το πούμε αλλιώς με μεταπολιτευτικές αναλογίες. Πρώτα πρέπει να φτιάξεις ένα ΠΑ.ΣΟ.Κ του 27% ( 1977) και μετά να δεις το 48% (1981). Αν από το 15% κοιτάς το τελευταίο +5% του 48% θα χάσεις και αυτό που έχεις. Είναι τρελό να σε απασχολεί πως θα διαρρυθμίσεις το ρετιρέ όταν είσαι στον πρώτο όροφο. Να μιλάς για τις βεράντες του όταν «επτά νομά σ’ ένα δωμά», δυσφορούν από κάτω. 

Πάμε τώρα για να κλείσουμε σιγά σιγά στον τίτλο. Οι πολλοί καλοί φίλοι που στρατεύθηκαν στο «ΠΟΤΑΜΙ» προ δεκαετίας δεν έκαναν λάθος επιλογή. Ούτε το «ΠΟΤΑΜΙ» ήταν μία κακή στιγμή της πολιτικής ιστορίας. Προσέφερε μια νότα μετριοπάθειας σε μια περίοδο οξύτατων πολιτικών και κοινωνικών αντιθέσεων. Είδαν όμως και αυτοί, τα διακριτά όρια της προσπάθειάς τους. Οι ανάγκες είναι μεγαλύτερες – πάντοτε ήταν. Σήμερα το ζητούμενο είναι η δημιουργία μιας παράταξης. Τα βήματα, οι ενδιάμεσοι στόχοι – ποσοτικοί και ποιοτικοί, η συνάρθρωση πολιτικών και προσδοκιών. Είναι πολλά περισσότερα – πάντοτε ήταν. Η προοδευτική υπόθεση δεν ζητά σωτήρες – ζητά σχέδιο, πάθος και επιμονή εκεί που χάνεται η επαφή με το πραγματικό.