Σε αυτό το σημείωμα θα προσπαθήσω να παραθέσω όσα σημεία πιστεύω ότι είναι σημαντικά για τον πολιτικό χώρο της κεντροαριστεράς στην Ελλάδα, μετά και τις πρόσφατες εξελίξεις. Επιλέγω να το κάνω με αυτόν τον τρόπο για να παρουσιάσω όσο περισσότερες όψεις του νέου σκηνικού είναι δυνατόν, όπως βέβαια εγώ τις αντιλαμβάνομαι.
- Σημείο 1ο: είναι δεδομένη η ανάγκη δημιουργίας ενός πολιτικού πόλου – κόμματος ή παράταξης που θα επαναφέρει μια σχετική ισορροπία στο πολιτικό σύστημα και θα εμφανίζεται ως μια δυνητική εναλλακτική επιλογή διακυβέρνησης της χώρας. Από το 2019 και μετά, 7 χρόνια σχεδόν, η ύπαρξη μιας μόνο κυβερνητικής επιλογής έχει δημιουργήσει μια τέτοια ασυμμετρία που δεν είναι προωθητική ούτε για τη χώρα, αλλά ούτε και για την ελληνική κυβέρνηση. Αυτός ο πόλος – κόμμα – παράταξη πρέπει να έχει και ποιοτικά αλλά κυρίως ποσοτικά χαρακτηριστικά για να γίνεται αντιληπτός ως εναλλακτική. Με 8% - 10% -12% -15% δεν μπορεί κανείς όχι να ράψει πρωθυπουργικό κοστούμι, αλλά ούτε έξω από ραφείο να περάσει.
- Σημείο 2ο: Το γράφω στην αρχή για να το τονίσω. Όλο το οικοσύστημα της κεντροαριστεράς, όλα τα κόμματα – τα στελέχη – οι αρχηγοί – αλλά και οι ψηφοφόροι ας γνωρίζουν ότι οι εναλλακτικές κυβερνητικές επιλογές σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αναζητούνται στην ή από την άκρα δεξιά, ή όπως αλλιώς θέλετε ονοματίστε την. Αυθεντική – λαϊκή - συντηρητική (; ) πάντως από τον χώρο πιο δεξιά από την κεντροδεξιά που κυβερνά στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό, για να μην νομίζει κανείς ότι νομοτελειακά θα δημιουργηθεί ένας πλειοψηφικός κεντροαριστερός πόλος που αργά ή γρήγορα θα κυβερνήσει. Οι εκλογικοί χάρτες στην Ευρώπη δείχνουν ότι οι άλλοτε «κόκκινες περιοχές» χρωματίζονται «μαύρες».
- Σημείο 3ο : Όταν υπάρχει κενό, αυτό το κενό θα καλυφθεί. Η φύση και η πολιτική το απεχθάνονται και οι πολίτες – το εκλογικό σώμα δηλαδή – το απεχθάνονται το ίδιο. Στις δημοκρατίες όλοι προσπαθούν να εκπροσωπηθούν, να εκφραστούν, να διαμαρτυρηθούν ή και να διαμορφώσουν τις εθνικές προτεραιότητες στη βάση των δικών τους συμφερόντων. Η υπαρκτή – σχεδόν δομική στενότητα του πολιτικού συστήματος έχει φτάσει στα ακρότατα όριά της. Αν δεν απαντηθεί έγκαιρα και ικανοποιητικά το πρόβλημα αυτό, μπορεί να οδηγήσει έως και σε θραύση του κοινωνικού συμβολαίου – ακόμη και αυτού που διαμορφώθηκε από τα Μνημόνια και μετά.
- Σημείο 4ο: Χρειάζονται υπερβάσεις. Η γραμμική, διεκπεραιωτική, γραφειοκρατική έως δημοσιοϋπαλληλική διαχείριση του πολιτικού αυτού ζητήματος δεν μπορεί να παράγει κανένα αποτέλεσμα. Με ποδοσφαιρικούς όρους οι της κεντροαριστεράς καλούνται να βάλουν γκολ. Χάνουν 2-0. Αν επιμείνουν να παίζουν για να μην δεχθούν άλλα γκολ ή για την ισοπαλία στον επαναληπτικό αγώνα και θα δεχθούν και άλλα γκολ και θα αποκλειστούν από τη συνέχεια.
- Σημείο 5ο: Η πολυδιάσπαση του χώρου είναι το αποτέλεσμα της αδυναμίας, όχι το αίτιο. Με απλά λόγια εάν κάποιος από τους υπάρχοντες σχηματισμούς είχε δείξει σημάδια ανόδου και αύξησης της εκλογικής επιρροής – έστω και δημοσκοπικά- τότε θα δημιουργούσε μια δυναμική με συγκολλητική υφή και δεν θα άφηνε περιθώρια για ένα ακόμη κόμμα, μία ακόμη προσπάθεια. Θα γίνονταν το σημείο αναφοράς και με τρόπο απλό και κατανοητό θα μπορούσε να φέρει στο δημόσιο διάλογο και στον κομματικό ανταγωνισμό ένα κεντρικό δίλημμα. «Ή εμείς ή η Νέα Δημοκρατία» ή «όποιος δεν θέλει Μητσοτάκη πρωθυπουργό έχει μία επιλογή». Καμιά φορά δεν χρειάζονται και πολλά πολλά αλλά λίγα και εύστοχα. Και τα διλήμματα αυτόν τον ρόλο έχουν. Συμπυκνώνουν τα πολλά σε μία φράση. Για να βάλεις όμως δίλλημα πρέπει ο όγκος και το μέγεθός σου να στο επιτρέπει. Αλλιώς ψελλίζεις.
- Σημείο 6ο: Διαβάστε καλύτερα την κοινωνική πραγματικότητα της χώρας. Έχω την αίσθηση ότι τα κόμματα του ευρύτερου προοδευτικού που θέλουν να λογίζονται ως κυβερνητικά, δεν διαβάζουν την κοινωνική πραγματικότητα με επάρκεια. Τσαλαβουτάνε στα δεδομένα, έχουν σημειακή αντίληψη, γνωρίζουν ορισμένα ζητήματα αλλά δεν ενώνουν τις τελείες. Αν δεν ενώσεις τις τελείες όμως σχήμα δεν προκύπτει. Για να φτάσει κάποιο κόμμα σε ένα στοιχειώδες ποσοστό εκλογικής επιρροής και κυβερνητικής προοπτικής ( ας πούμε στο 25% με επιείκεια) θα πρέπει να αποφασίσει ποιους θέλει να εκφράσει και να εκπροσωπήσει. Και πώς θα το κάνει αυτό, με ποιον λόγο, ποια στάση, ποιες προτεραιότητες, ποιες αιχμές. Και αμέσως μετά θα πρέπει να αντιληφθεί ότι πρέπει να συμπήξει μια πολιτική και κοινωνική συμμαχία – άρα πρέπει να οριοθετήσει και να ενοποιήσει πολιτικά έναν κάποιο κοινωνικό χώρο.
- Σημείο 7ο: Η πρωτοβουλία Τσίπρα ανακατεύει την τράπουλα. Εδώ έχουμε να πούμε πολλά. Πρώτα από όλα είναι δικαίωμα του καθενός να παίρνει πρωτοβουλίες και να εκτίθεται στην κρίση του ελληνικού λαού. Το δικαίωμα αυτό το έχει κάθε Έλληνας πολίτης, πόσο δε μάλλον ένας πρώην πρωθυπουργός. Δεύτερο σημείο, η πρωτοβουλία Τσίπρα με την παραίτησή του από το βουλευτικό αξίωμα είναι μία κίνηση ισχυρά συμβολική που έχει αξία. Δεν μας έχουν συνηθίσει οι πολιτικοί μας σε ανάλογες – συνήθως κρατιούνται από το ένα κλαδί μέχρι να πιαστούν από το επόμενο και αυτή τους η τακτική δεν σε προδιαθέτει για άλματα αλλά για εκ του ασφαλούς διευθετήσεις. Συμπερασματικά, η παραίτηση Τσίπρα από το βουλευτικό του αξίωμα είναι μια κίνηση με μεγάλο βεληνεκές. Είναι μια σωστή κίνηση αλλά ταυτόχρονα και η πιο εύκολη. Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα και τα πιο σύνθετα για τον πρώην πρωθυπουργό.
- Σημείο 8ο: Η πρωτοβουλία Τσίπρα όχι απλά αφορά και το ΠΑ.ΣΟ.Κ αλλά αν μπορούσα να βρω ένα κόμμα ή έναν χώρο που επηρεάζεται καθοριστικά από αυτήν, αυτό είναι το ΠΑ.ΣΟ.Κ. Οπότε, δηλώσεις στη γραμμή «εμάς δεν μας αγγίζει και είναι εσωτερικό ζήτημα του ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ το τι θα κάνει ο Τσίπρας» είναι ανεδαφικές, για να μην πω τίποτε βαρύτερο. Βέβαια εδώ κρίνεται και τι καταλαβαίνουν με τον όρο ΠΑ.ΣΟ.Κ οι του ΠΑ.ΣΟ.Κ, αλλά αυτό είναι μια άλλη μεγάλη κουβέντα. Αν δηλαδή ως ΠΑ.ΣΟ.Κ αντιλαμβάνονται ένα κόμμα συμπλήρωμα, ένα κεντρογενές ισορροπιστικό μόρφωμα τότε έχουν δίκιο. Δεν επηρεάζεται από τίποτα ένα τέτοιο ΠΑ.ΣΟ.Κ αλλά δεν αφορά μάλλον και κανέναν. Αν ως ΠΑ.ΣΟ.Κ αντιλαμβάνονται την με ιστορικούς όρους δημοκρατική προοδευτική παράταξη του Κέντρου και της Αριστεράς, τότε θα έπρεπε να ανησυχούν.
- Σημείο 9ο: ΠΑ.ΣΟ.Κ και κόμμα Τσίπρα (εφόσον αυτό δημιουργηθεί) θα έχουν σχέση ανταγωνιστική καθώς ο δεύτερος μέσα από τοποθετήσεις έχει καταδείξει ότι μετατοπίζεται από τον χώρο της ριζοσπαστικής Αριστεράς προς την κεντροαριστερά και προσπαθεί να φιλοτεχνήσει προφίλ μετριοπαθούς, ευρωπαίου μεταρρυθμιστή. Κοινώς μπαίνει στα χωράφια των άλλων. Ακόμη και εάν το ΠΑ.ΣΟ.Κ διατηρήσει την σημερινή εκλογική του επιρροή, χωρίς απώλειες, μια πιθανή καταγραφή του κόμματος Τσίπρα σε ίδια πάνω κάτω ποσοστά, του αφαιρεί την προοπτική διεκδίκησης της πρώτης θέσης ή έστω της αύξησης των ποσοστών.
- Σημείο 10ο: Η πρωτοβουλία Τσίπρα άργησε 6 χρόνια. Αυτό που σήμερα επιχειρεί ο πρώην πρωθυπουργός έπρεπε να γίνει μετά τις εκλογές του 2019. Τότε, παρά την ήττα του, είχε 32% σε εθνικές κάλπες και μια έμμεση – πλην όμως σαφή εντολή – να μετεξελιχθεί και να μετεξελίξει το κόμμα του. Η γιγάντωση του ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ προήλθε από την αντιμνημονιακή μήτρα και τον διχασμό εκείνων των ετών. Όσο απομακρυνόμασταν από εκείνη τη συνθήκη, τόσο έμοιαζε παραφωνία η αδυναμία ολοκλήρωσης της αναγκαίας αυτής μετατόπισης. Όσο αργούσε δηλαδή να το κάνει – τόσο έχανε. Η δε τετραετής αντιπολιτευτική προσπάθεια 2019 -2023, με άλυτο το ανωτέρω στρατηγικό ζήτημα της μετεξέλιξης και επανατοποθέτησης, οδήγησε σε διπλή βαριά ήττα και αποδρομή.
- Σημείο 11ο: Για τον Τσίπρα, όπως προανέφερα, τα δύσκολα είναι μπροστά. Χρειάζεται πρόσωπα, πολλά πρόσωπα. Πρόσωπα που θα σηματοδοτούν κάτι, θα έχουν στίγμα, θα μπορούν να υποστηρίξουν την προσπάθεια ενός νέου αφηγήματος. Χρειάζεται μια δομή και μια υποδομή – τα κόμματα μπορεί πλέον να είναι και ψηφιακά και ανοιχτά και πολυεπίπεδα, δεν μπορούν όμως να είναι εικονικά, διάτρητα και άυλα. Για την ελληνική κεντροαριστερά το αντιδεξιό είναι το πρωταρχικό καύσιμο αλλά δεν επαρκεί να σε φτάσει στον προορισμό – θα χρειαστούν και προγραμματικές επεξεργασίες. Η άλλη μεγάλη αλλά μαχητή δυσκολία που πρέπει να αντιμετωπίσει σχετίζεται με την αξιοπιστία του. Κατά πόσο μπορεί ένας βασικός πρωταγωνιστής της περιόδου 2010 – 2023 να πείσει ότι μπορεί να οδηγήσει τη χώρα στην περίοδο 2028 – 2035; Κατά πόσο μπορεί να πείσει ότι έχει αλλάξει χωρίς να έχει μιλήσει σχεδόν καθόλου αυτοκριτικά ή εν πάση περιπτώσει αξιολογικά για την δική του διακυβέρνηση;
- Σημείο 12ο: Το πολιτικό σύστημα δεν χρειάζεται άλλο ένα κόμμα. Χρειάζεται έναν πόλο ή μια παράταξη. Τα χαρακτηριστικά της παράταξης είναι τα εξής : πολιτική και κοινωνική ευρυχωρία ταυτόχρονα όμως με σαφές κοινωνικό και πολιτικό στίγμα. Πολυσυλλεκτικότητα με όρια και πάντοτε εντός ενός σαφώς ορισμένου πλαισίου. Χρειάζεται μια συμπαγή στρατηγική κατεύθυνση, στέρεα και διακριτή – σε τέτοιο βαθμό που θα γίνεται αντιληπτή από τους πάντες.
- Σημείο 13ο: Μια τέτοια στρατηγική χρειάζεται μια κεντρική ιδέα. Μια, δυο, τρεις λέξεις που άμεσα και εύκολα θα μπορέσουν να την οριοθετήσουν. Μια τέτοια παράταξη χρειάζεται και στιβαρή ηγεσία. Έναν άνθρωπο που θα μπορεί να παρουσιάσει το αφήγημα αλλά και τον εαυτό του ως δυνάμει πρωθυπουργό. Γοητεία, αεικινησία, πάθος, θαυμασμό, συστηματικότητα, συνέπεια κοκ. Έναν που θα μπορεί με τον λόγο του να εξηγήσει αλλά και να συνεπάρει. Να μιλά στο μυαλό αλλά και στις καρδιές των ανθρώπων. Έναν που θα μπορεί να μιλά για το μέλλον με πειστικότητα, αξιοποιώντας όμως το παρελθόν. ‘Έναν που μετατρέπει το πρόγραμμα σε προσδοκία, την προσδοκία σε ελπίδα και την ελπίδα σε ψηφοδέλτιο μέσα σε φάκελο και τον φάκελο στη σχισμή της κάλπης – όλη αυτή την αλυσίδα.
- Σημείο 14ο Το ΠΑ.ΣΟ.Κ πρέπει να συνέλθει – να διαβάσει καλά τα δεδομένα – να τολμήσει όσα δεν τόλμησε αυτά τα 2-3 χρόνια – και να τα κάνει όλα αυτά άμεσα. Πρέπει να συνδεθεί με μια κεντρική ιδέα, να εμφανιστεί με βεβαιότητες για τα βασικά, να στραφεί στον ωκεανό των μικρομεσαίων, να στραφεί στα αστικά κέντρα, να μιλήσει ξανά με πάθος για τα μεγάλα και τα βασικά. Πρέπει να επιδιώξει μία νέα διάταξη κομματικών και στελεχιακών δυνάμεων, με ευρύτατο κάλεσμα προς όλους, χωρίς αποκλεισμούς και να υπερβεί τις εσωκομματικές δυσαρέσκειες.
- Σημείο 15ο: Ο Τσίπρας πρέπει να μιλήσει για το πώς αξιολογεί την πορεία του, ποια ήταν τα λάθη του και να παρουσιάσει με ενάργεια τι νέο -νομίζει- ότι κομίζει. Έχει τον πολιτικό όγκο και το πολιτικό χάρισμα, έχει δυνατότητες, έχει αποδείξει ότι διαβάζει και μπορεί να ανασυνθέσει δημιουργικά ορισμένα κεντρικά αιτήματα. Έχει -ίσως υπερβάλλουσα- ευελιξία και πλαστικότητα κινήσεων και ελιγμών αλλά κουβαλά και πολλά και μεγάλα φορτία.
- Σημείο 16ο: Τα υπόλοιπα μικρότερα κόμματα του χώρου καλούνται να επανατοποθετηθούν στο νέο σκηνικό μόλις αυτό διαμορφωθεί. Μια παρατήρηση που μπορώ με ασφάλεια να κάνω είναι πως δεν χωράνε στην Ελλάδα ούτε 4-5 ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ ούτε και 2-3 ΠΑ.ΣΟ.Κ. Κάπως όλο αυτό πρέπει να μαζευτεί και θα μαζευτεί.
