Μετατόπιση ( άρθρο μου για την Θεσσαλονίκη της 21/03/2011)

Με αφορμή την οικονομική κρίση και τις γενικότερες ανακατατάξεις που πραγματοποιούνται, έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε και μία μεταβολή στο δημόσιο λόγο. Μια κεφαλαιώδης μεταβολή που θα καθορίσει πιθανά τις εξελίξεις μακροπρόθεσμα στη χώρα και που γίνεται αισθητή τόσο στις εφημερίδες και τα άρθρα γνώμης, όσο και στους τηλεοπτικούς σταθμούς.

Ο δημόσιος λόγος που επιχειρηματολογεί υπέρ της επιχειρηματικότητας, της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, του ανταγωνισμού, της παραγωγικότητας, των ελαστικών σχέσεων εργασίας και στρέφεται κατά του δημοσίου τομέα, των δημοσίων επενδύσεων, του κράτους πρόνοιας και του συνδικαλισμού, λόγω των εξελίξεων έχει γίνει πιο επιθετικός. Φαίνεται να δικαιώνεται. Αποδίδει την κακοδαιμονία του νεοελληνικού κράτους σε επιλογές και πολιτικές της Μεταπολίτευσης. Είναι ξεκάθαρα φιλεργοδοτικός και στοχοποιεί τα κοινωνικά δικαιώματα που κατοχυρώθηκαν καθώς προπαγανδίζει πως αυτά είναι αντιπαραγωγικά και κακώς θεσπίστηκαν.

Ο λόγος αυτός προσπαθεί να ιδεολογικοποιήσει τις εξελίξεις και να δημιουργήσει ένα πλαίσιο αρχών και αξιών που θα παραμείνει παρακαταθήκη ακόμα και όταν         ( και εάν) ξεπεράσουμε την οικονομική κρίση. Εμφανίζεται ως λόγος της κοινής λογικής, ασχέτως αν εντέχνως αποκρύπτει όλες τις πτυχές. Εμφανίζεται ως λόγος των επιτυχημένων, ασχέτως αν η επιτυχία των υποκειμένων που τον εκφέρουν είναι υποκειμενική και οφείλεται σε εντελώς άσχετα με το διακύβευμα των καιρών, αίτια. Εμφανίζεται απαξιωτικός και καταγγελτικός απέναντι στο λαϊκισμό, ασχέτως αν αυτός ( ο λόγος ) αθροίζει πολλά στοιχεία από αυτό που υποτίθεται πως θέλει να αντικαταστήσει. Εμφανίζεται υπέρμετρα αισιόδοξος, παραβλέποντας το κοινωνικό κόστος και την βάσιμη ανησυχία των πληττόμενων.

Ο λόγος αυτός, αναπαράγοντας πάμπολλές κοινοτυπίες και κλισέ, φιλοδοξεί να αντικαταστήσει τον κυρίαρχο λόγο της Μεταπολίτευσης. Η ηγεμονία της Αριστεράς στο ηθικό, πολιτισμικό και πολιτικό επίπεδο είχε διαμορφώσει έναν λόγο φιλεργατικό, έναν λόγο υπέρ του μη προνομιούχου, έναν λόγο των δικαιωμάτων. Στο οικονομικό και πολιτικό επίπεδο προτεραιότητα ήταν το κράτος. Ακόμα και η επιθυμητή οικονομική ανάπτυξη επιτυγχάνονταν με εργαλείο το κράτος.

Σήμερα λοιπόν παρατηρούμε μια μάχη αυτών των δύο λόγων. Από την μια ο λόγος που κυριάρχησε μετά το 1974 και από την άλλη αυτός που θέλει να τον εκτοπίσει. Κρατισμός και ανορθολογισμός ή ελεύθερη αγορά και ορθολογισμός; Κοινωνική ευαισθησία και δικαιοσύνη ή ανάλγητος νεοφιλελευθερισμός; Τα δίπολα ονοματοδοτούνται αναλόγως πλευράς.

Για τα της Μεταπολίτευσης έχουν λίγο πολύ όλα ειπωθεί. Αναθεωρητικές προσεγγίσεις έχουν καταδείξει τα λάθη, τις παραλείψεις και τiς υπερβολές μιας ολόκληρης εποχής. Όμως τι θα συμβεί αν άκριτα δεχτούμε το νέο λόγο και αυτούς που τον εκφέρουν, ως αυθεντίες; Μήπως πίσω από τις λύσεις της κοινής λογικής κρύβονται σκληρές ταξικές επιλογές; Μήπως πίσω από τον εξορθολογισμό υπάρχει πλέγμα οικονομικών πολιτικών που μεταφέρει τον πλούτο από την εργασία στο κεφάλαιο; Μήπως το κοινό καλό και η σωτηρία της χώρας είναι ευφημισμός; Ποιος ορίζει το κοινό καλό; Ποιο είναι το κοινό καλό; Γιατί για παράδειγμα ο λόγος υπέρ των αδυνάτων θεωρείται λαϊκιστικός, ενώ ο λόγος κατά των συνδικαλιστών και του συνδικαλισμού ορθολογικός; Και ο μεν και ο δε με απλά σχήματα ορίζουν έναν εχθρό, μιλούν εξ ονόματος των σιωπηρών πλειοψηφιών και δίνουν υποκειμενικό περιεχόμενο στην έννοια του κοινού καλού. Άρα ή και οι δύο λόγοι είναι λαϊκιστικοί ή και οι δύο είναι ορθολογικοί. Και επειδή δεν γίνεται να ισχύουν και τα δύο ταυτόχρονα, ας δεχτούνε όλοι πως αυτή η μάχη είναι πολιτική και πως κανένας δεν μιλά από θέσεις αυθεντίας αλλά από θέσεις συμφερόντων. Συμφερόντων ταξικών, πολιτικών, οικονομικών. 

Aλλού τα κλικαρίσματα ( ΦΤΑΣΑΜΕ ΤΑ 3.000 ) και αλλου γενναν οι κότες

  Τo προσωπικό μου ιστολόγιο μόλις έφτασε τα 3.000 κλικαρίσματα. Είμαι χαρούμενος για αυτό αλλά όχι για την συχνότητα των αναρτήσεων. Ευτυχώς που υπάρχουν και καλοί φίλοι, που είτε έχουν και αυτοί blogs είτε όχι, δέχονται να αναδημοσιεύσω κείμενά τους ...
  Η αλήθεια επίσης είναι πως η πυκνότητα των γεγονότων μέσα σε καθεστώς ολικής ανατροπής των βεβαιοτήτων, περιορίζει τα θεωρητικά όπλα και τα εργαλεία που χρησιμοποιούσα στο πρόσφατο παρελθόν για να αναλύσω τις καταστάσεις.
   Συνεχίζω βέβαια με λιγότερη σιγουριά και πολλές αμφιβολίες.

Ευκαιρία ( άρθρο μου για την Θεσσαλονίκη της 14/03/2011)

Οι τελευταίες εξελίξεις στο ευρωπαϊκό μέτωπο ήταν ανέλπιστα καλές. Ο πρωθυπουργός πέτυχε να αποσπάσει την δέσμευση για μείωση επιτοκίου, για επιμήκυνση χρόνου αποπληρωμής και συνέβαλε στην απόφαση για τον διπλασιασμό των κεφαλαίων για τον μηχανισμό στήριξης από 250 δις Ευρώ σε 500 δις για την αγορά ομολόγων χρεωμένων χωρών. Στον αντίποδα δεσμεύτηκε για αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας και  για συνέχιση των μεταρρυθμίσεων. Αναμφίβολα πρόκειται για θετική εξέλιξη. Το είχαμε ανάγκη σε πολλά επίπεδα. Πρώτα στο οικονομικό αλλά σίγουρα και στο ψυχολογικό. Τον τελευταίο καιρό είχαν πυκνώσει τα σκοτάδια πάνω από την χώρα.

Η επικοινωνιακή διαχείριση από πλευράς κυβέρνησης αυτή τη φορά ήταν πιο προσεκτική. Ελαχιστοποιήθηκαν οι προσδοκίες, έγινε λόγος για δύσκολη διαπραγμάτευση, απουσίασε κάθε δέσμευση προς το εσωτερικό και το αποτέλεσμα σήμερα παρουσιάζεται – και είναι- εμφατικά καλό. Φαίνεται πως οι αλλεπάλληλες αστοχίες ενάμιση χρόνου με κόκκινες γραμμές που ποτέ δεν τηρήθηκαν, δεσμεύσεις για μη μέτρα που τελικά πάρθηκαν και υποσχέσεις που έμειναν πουκάμισο αδειανό, έβαλαν μυαλό στο επιτελείο και ορθώς αποφεύχθηκαν. Το κλίμα δεν σήκωνε και άλλες διαψεύσεις. Η στιγμή ήταν οριακή.

Πολλοί υποστηρίζουν πως η μάχη θα κριθεί στην Αθήνα και όχι στην Ευρώπη. Έχουν εν μέρει δίκιο, διότι ότι και να κάναμε, αν προέκυπτε μια κακή για τις ελληνικές θέσεις συμφωνία, θα ήμασταν σχεδόν καταδικασμένοι. Μας δίνεται λοιπόν μια ευκαιρία. Για να πετύχουμε οριστικά, θα πρέπει αυτή τη φορά από το «μαζί τα φάγαμε» να περάσουμε στο «μαζί θα τα φτιάξουμε». 

Να στηθούν νέες κοινωνικές συμμαχίες. Οι πολίτες με αίσθημα ασφάλειας να διαβλέπουν το μέλλον τους στην υπό διαμόρφωση κατάσταση. Να μην ανατραπούν εντελώς τα σχέδια ζωής μιας ολόκληρης γενιάς. Να επιστρέψουμε στην Πολιτική.  Να υπάρξει επιτέλους μια προοπτική. Να αξιοποιηθούν όλες δυνατότητες της χώρας σε όλα τα πεδία. Να ριχτεί γέφυρα με τον κόσμο της εργασίας που μέχρι στιγμής έχει σηκώσει όλο το βάρος. Να αποκατασταθούν, έστω σε βάθος χρόνου, οι αδικίες που έγιναν.

Το κοινωνικό μέτωπο είναι ακόμη ανοιχτό. Η αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας χωρά πολλές και διαφορετικές ερμηνείες. Ο Παπανδρέου πρέπει να ισορροπήσει. Οφείλει να το κάνει πιο πειστικά, πιο πολιτικά. Οφείλει να συντονίσει την κυβέρνηση, να προχωρήσει με τόλμη στις μεταρρυθμίσεις και να εξετάσει κάθε δυνατότητα ενίσχυσης των αδυνάτων. Πλέον όλοι κατάλαβαν ότι το κοστούμι που μας έδωσαν δεν ήταν πανάκεια. Όλοι κατάλαβαν ότι ζητούσαν πάρα πολλά σε σύντομο χρονικό διάστημα από την Ελλάδα. Ας καταλάβει και ο πρωθυπουργός ότι έχει ζητήσει και αυτός πάρα πολλά από τον λαό και ας προβεί και αυτός σε αναθεωρήσεις.

Αυτή η εν δυνάμει ευκαιρία δεν πρέπει να χαθεί. Σε κάποιες πρωτοβουλίες θα υπάρξει κοινωνική συναίνεση. Σε κάποιες άλλες θα υπάρξει αντίδραση. Η αντίδραση ας μην θεωρηθεί προκαταβολικά εναντίωση στην προσπάθεια σωτηρίας της χώρας. Η λιτότητα θα συνεχιστεί. Το κοινωνικό κράτος θα μειωθεί. Ο δημόσιος τομέας θα συρρικνωθεί και πολλές ακόμη βεβαιότητες θα ανατραπούν. Ζητούμενο θα παραμείνει η δημιουργία ενός κοινωνικού ισοδύναμου. Ζητούμενη παραμένει η ανάπτυξη, ή οποία όμως θα προέλθει όχι με μαγικές λύσεις και θεσμικές μόνο παρεμβάσεις, αλλά μέσα από μια συνολική αναδιάρθρωση της παραγωγικής βάσης. Αυτή η προσπάθεια πρέπει να συντονιστεί από ένα ισχυρό πολιτικό κέντρο- την κυβέρνηση. 

Χωρίς συμμάχους ( άρθρο μου για την Θεσσαλονίκη της 28/02/2011)

Οι αστοχίες των τελευταίων ημερών φαίνεται πως κοστίζουν στην κυβέρνηση μιας και παρουσιάζει ραγδαία φθορά. Ο πρωθυπουργός αναλώνει το δικό του προσωπικό κεφάλαιο, το υπουργικό συμβούλιο εμφανίζει συμπτώματα ασυνεννοησίας και η κυβέρνηση συνολικά παρουσιάζει σημάδια κόπωσης. Εικόνα δυσανάλογη του χρόνου που κυβερνά.

Το μόνο εύκολο θα ήταν να αναζητηθούν οι αιτίες αυτής της κατάστασης εκεί όπου ζητούνταν τα τελευταία χρόνια. Δηλαδή σε προσωπικές στρατηγικές, σε έριδες, σε ίντριγκες και παραπολιτικά σχόλια. Δυστυχώς όμως η πηγή του κακού κρύβεται σε μια απλή πραγματική κατάσταση που φαίνεται πως πλέον την αντιλαμβάνονται όλοι. Τα πράγματα όχι μόνο δεν πάνε καλά, αλλά ίσως έχουν χειροτερεύσει. Οι συνολικές λύσεις που αναμένουμε από το εξωτερικό όσο και η καρποφορία των ενεργειών της κυβέρνησης στο εσωτερικό παραμένουν κενά γράμματα. Στη συνολικά δύσκολη συγκυρία έρχονται να προστεθούν και νέα δεδομένα. Η συμπεριφορά των απεσταλμένων της τρόικα, σε συνδυασμό με τις πληροφορίες που ήθελαν τον πρωθυπουργό να συνομιλεί με το ΔΝΤ ενώ διαβεβαίωνε περί του αντιθέτου δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα.

Πέραν των πολιτικών ακραίας λιτότητας που ακολουθούνται, δημιουργήθηκαν ή επανήλθαν στο προσκήνιο νέα και σημαντικά ερωτήματα που αφορούν τόσο τον χρόνο πριν τις εθνικές εκλογές του 2009, όσο και τους πρώτους μήνες του ΠΑ.ΣΟ.Κ στην εξουσία. Ερωτήματα που αν δεν απαντηθούν ούτε αυτή τη φορά πειστικά θα εξασθενήσουν την εικόνα τόσο του πρωθυπουργού όσο και της κυβέρνησης. Ερωτήματα που αν δεν απαντηθούν θα ρίξουν νερό στον μύλο της συνομωσιολογίας, θα απογοητεύσουν ακόμα και τους υποστηρικτές της κυβέρνησης και θα την αφήσουν επικοινωνιακά, κοινωνικά και πολιτικά μόνη σε μια περίοδο που ίσως κρίνει όλο το εγχείρημα.

Βέβαια το ΠΑ.ΣΟ.Κ τόσο σαν κόμμα όσο και σαν κυβέρνηση έχει επιλέξει από την αρχή της διακυβέρνησής του να πατάει σε δύο βάρκες. Από την μια αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και εξορθολογισμός και από την άλλη δήθεν στενοχώρια και ολοφυρμός για το κακό που μας βρήκε. Η τακτική αυτή οδηγεί σε μη μεταρρυθμίσεις ακόμη και εκεί όπου είναι σύμφωνη η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών. Για παράδειγμα μετά από δύο μήνες ταλαιπωρίας στα φαρμακεία τελικά το επάγγελμα μισανοίγει σε βάθος δεκαετίας. Χάνεται έτσι ο μοναδικός τρόπος που έχει η κυβέρνηση να χτίσει και να στήσει νέες κοινωνικές συμμαχίες ενώ οι παλιές που είχε δοκιμάζονται λόγω μνημονίου.

Αποδεικνύεται έτσι πως το κυβερνητικό επιτελείο δεν πιστεύει πως μπορεί παρά την συγκυρία να βρει κοινωνικούς συμμάχους. Και χωρίς κοινωνικές συμμαχίες κάθε πρωτοβουλία μεταρρύθμισης είναι καταδικασμένη. Απομένει λοιπόν η ριζική αναθεώρηση των επιλογών στην οικονομική πολιτική και η παραδοχή της αποτυχίας των μέτρων που ελήφθησαν για την σωτηρία της χώρας. Ειδάλλως ας εξηγήσει επίσης πειστικά γιατί δεν προχωρά πιο γρήγορα και πιο αποφασιστικά. Διότι ή η συνταγή ανάρρωσης υπό την τρόικα είναι λανθασμένη, οπότε απομένει η παραδοχή του γεγονότος ή η κυβέρνηση στην παρούσα φάση κρίνεται ανίκανη και την λύση θα την δώσει ο λαός. Ή με νέα εντολή στην ίδια ή με εναλλαγή.

 «Όσοι αποκλείουν σε μια κοινωνία τη δυνατότητα της ειρηνικής αλλαγής, προεξοφλούν τη βίαιη» είχε πει ο Τζον Κέννεντυ Ας φροντίσει η κυβέρνηση τα πράγματα να εξελιχθούν ομαλά. Και ομαλά σημαίνει δίκαια, αξιοπρεπώς και σε τελευταία ανάλυση ειρηνικά. Ειδάλλως τα δύσκολα αναμένονται.